عمادالدین باقی؛ هادی درویشی
چکیده
محور اصلی مقالۀ حاضر، گزارشِ چالشهای رخدادۀ مذهبی در بحران کرونا و مصادیق و جزئیاتی از این چالش در ایران با نگاهی جامعهشناختی است. با توجه به فرضیات و پیشبینیهای گوناگون مطرحشده، از جمله افول دین و دینداری و چیرگی سکولاریسم بر اثر بحران کرونا، و چالشهای سهمگینی که در برابر مذهب برانگیخته است، مقاله به برون‌داد ...
بیشتر
محور اصلی مقالۀ حاضر، گزارشِ چالشهای رخدادۀ مذهبی در بحران کرونا و مصادیق و جزئیاتی از این چالش در ایران با نگاهی جامعهشناختی است. با توجه به فرضیات و پیشبینیهای گوناگون مطرحشده، از جمله افول دین و دینداری و چیرگی سکولاریسم بر اثر بحران کرونا، و چالشهای سهمگینی که در برابر مذهب برانگیخته است، مقاله به برون‌داد این چالشها و پاسخ به این پرسش میپردازد که آیا در دورۀ پساکرونا دین تضعیف میشود یا به محاق میرود؟روش مطالعه، اسنادی و گزارشی ـ توصیفی و تحلیلی است و نظریۀ کارکردگرایی دورکیم[1] و وبر[2] به عنوان چارچوب تئوریک مقاله در نظر گرفته شده است. در پایان، این نتیجه به دست آمده است که بر اثر بحران کرونا کارکردهای دین در ابعادی تضعیف، و در ابعادی دیگر، تقویت شده است؛ همان طور که تجربۀ تاریخی نشان میدهد که دین، تحت تأثیر چالشهای عظیم ممکن است تغییر صورت و گفتمان پیدا کند اما از بین نمیرود. [1] David Émile Durkheim[2] Maximilian Karl Emil Weber
محمدرضا پویافر؛ مهشید رضایی
چکیده
همهگیری کرونا بسیاری از حوزه‌های اجتماعی از جمله دین را به چالش کشید. در این میان، زیارت‌ها و زیارتگاه‌ها نیز چالشی مهم را در دوران همهگیری کرونا تجربه کردند. در این پژوهش به نحوۀ مواجهۀ چهار آیین زیارتیِ پیاده در جهانِ مسیحی و مسلمان پرداخته شد تا به نوعی مواجهۀ دین‌داران و اشتیاق آنها به زیارت در دورۀ بحران زیستی مورد مطالعه ...
بیشتر
همهگیری کرونا بسیاری از حوزه‌های اجتماعی از جمله دین را به چالش کشید. در این میان، زیارت‌ها و زیارتگاه‌ها نیز چالشی مهم را در دوران همهگیری کرونا تجربه کردند. در این پژوهش به نحوۀ مواجهۀ چهار آیین زیارتیِ پیاده در جهانِ مسیحی و مسلمان پرداخته شد تا به نوعی مواجهۀ دین‌داران و اشتیاق آنها به زیارت در دورۀ بحران زیستی مورد مطالعه قرار گیرد. گوادالوپ[1] در مکزیک، فاطیما[2] در پرتغال، کامینو دِ سانتیاگو[3] در اسپانیا، و پیاده‌روی اربعین در عراق، چهار آیین پیاده‌روی مورد مطالعه را تشکیل داده‌اند. روش پژوهش، روش اسنادی به کمک گردآوری اطلاعات از برگزاری آیین‌های پیاده‌روی مورد مطالعه در دوران همهگیری کرونا است. این اطلاعات از پایگاه‌های اطلاعاتی و خبری گردآوری شده‌اند و پس از طبقه‌بندی، مورد مقوله‌بندی و تفسیر کیفی قرار گرفتهاند. نتایج پژوهش نشان داد که هیچ‌یک از چهار آیین مورد بررسی، در دوران همهگیری کرونا، کاملاً تعطیل نشده، اما با محدودیت‌هایی مواجه بوده‌اند. این محدودیت‌ها در مورد اربعین در کمترین حد بود. اما سه زیارت دیگر به‌ویژه فاطیما و گوادالوپ با کمترین میزان زائر با استفاده از ظرفیت‌های زیارتِ مجازی و آنلاین برگزار شده است. در سه آیین پیاده‌روی مسیحی، دولت‌ها و مقامات بهداشتی در کنار مقامات کلیسا، به طور کامل، محدودیت‌های سختی را برای حضور زائران اعمال کردند. اما در مورد پیاده‌روی اربعین، هرچند همراهی و همکاری مناسب بین مرجعیت تشیع در ایران و عراق با نظرات مسئولان بهداشت و درمان وجود داشت، اما زائران در سطحی وسیع و به دلیل باورِ به عدم بیماریِ زائرِ اربعین، دستورالعمل‌ها و نکات بهداشتی را نقض کرده‌اند. [1] Guadalupeگواذالوپه (با ذ و با ـه در آخر) صحیح است، ولی در این مقاله شکل رایج‌ترِ گوادالوپ را به کار می‌بریم.[2] Fátima[3] Camino de Santiago
صلاح الدین قادری؛ نیلوفر اورعی
چکیده
مقدمه: شیوع ویروس کرونا پیامدهای اجتماعی گوناگونی داشته و سبب ظهور یا تشدید برخی مسائل اجتماعی شده است. دین یکی از عرصه‌های مهمی است که در تأثیر متقابل و محسوس با این پدیده قرار گرفته است. مقالۀ حاضر به بررسی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری دین، از دریچۀ بررسی مسائل اجتماعی پرداخته است. به باور نویسندگان رابطۀ دین (بُعد اعتقادی و بُعد مناسکی) ...
بیشتر
مقدمه: شیوع ویروس کرونا پیامدهای اجتماعی گوناگونی داشته و سبب ظهور یا تشدید برخی مسائل اجتماعی شده است. دین یکی از عرصه‌های مهمی است که در تأثیر متقابل و محسوس با این پدیده قرار گرفته است. مقالۀ حاضر به بررسی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری دین، از دریچۀ بررسی مسائل اجتماعی پرداخته است. به باور نویسندگان رابطۀ دین (بُعد اعتقادی و بُعد مناسکی) و کووید 19 رابطۀ یک‌طرفه نبوده است و تعاملی بین این دو پدیده رخ داده که مقاله به آن میپردازد.روش: برای بررسی تأثیر شیوع ویروس بر بُعد اعتقادی دینداری، روش تحلیل ثانویه بر روی نتایج نظرسنجی‌های داخلی و خارجی انجام شده، و در بخش تأثیر آن بر بُعد مناسکی و پیامدی، از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش در بعد اعتقادی نشان میدهد هرچند شیوع این بیماری عده‌ای را به تردید در اعتقادات مذهبی‌شان واداشته، اما به تقویت بنیان‌های اعتقادی تعداد بیشتری از مردم انجامیده است. در بعد مناسکی هرچند باعث تعطیلی مناسک جمعی شده است اما فناوری‌های نوین اطلاعات، اجتماعات مناسکی مجازی را امکان‌پذیر ساخته و صورت‌های افسون‌زای بدیعی برای دین ایجاد کرده‌اند.بحث: در پی رخ دادن بیماری کووید 19، می‌توان گفت که دین فردی که در بعد اعتقادی متبلور است، به دلیل این اتفاق تقویت شده، و دین نهادی که اغلب در مناسک جمعی تبلور می‌یابد، تضعیف شده است.
محسن کیانی؛ فخرالسادات هاشمی‌نسب
چکیده
عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملت‌های مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص میدهد. در ایران به دلیل وجود ارزش‌های دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملاً جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونهای که با شنیدن فوت یکی از ...
بیشتر
عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملت‌های مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص میدهد. در ایران به دلیل وجود ارزش‌های دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملاً جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونهای که با شنیدن فوت یکی از اقوام و آشنایان، بلافاصله بازماندگان به منزل متوفّا میروند و با آنها همدردی میکنند. این کار پیوندهای معنوی و خانوادگی را حفظ می‌کند و باعث ترویج همبستگی و همدلی میشود. متأسفانه بیماری همهگیر ویروس کرونا در سراسر جهان باعث ایجاد وضعیت نگران‌کننده‌ای شده و تعداد بسیاری از مردم را تحت تأثیر قرار داده است. گستردگی شیوع ویروس جدید، مناسک مرگ و سوگواری را دگرگون کرده است و بر نحوۀ کنش افراد با پدیدۀ مرگ تأثیر گذاشته، به نحوی که غیر از اقوام نزدیک و اعضای خانواده کسی نمی‌تواند در مراسم شرکت کند. عدم اجازۀ برگزاری مراسم ترحیم و نبود دوستان و آشنایان جهت تسلی خاطر افراد داغ‌دیده در تحمل غم و ناراحتی واردشده، پیامدها و شرایط دشواری در فرایند سوگ و برگزاری آیین‌ها به وجود آورده است. این مقاله با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی به واکاوی تجارب زیستۀ افراد پرداخته است که به واسطۀ بیماری کووید 19 عزیز خود را از دست دادند و نتوانسته‌اند آیین‌ها و مراحل سوگ را به‌درستی انجام دهند. مشارکت کنندگان 15 نفر بودند که با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبۀ عمیق با آنها انجام گرفته است. پنج مقولۀ اصلی از واکاوی داده‌ها استخراج شدند که عبارتند از: بیمارپرسی و عیادت در فضای معلق مجازی؛ مرگ بدون وداع؛ قرنطینه و احساس دوگانۀ ترس و اندوه؛ مجازی شدن سوگواری؛ به حاشیه رفتن مناسک و سنت‌ها در خاکسپاری.
عباس مهرگان؛ محمد رضا بیات
چکیده
مقالۀ حاضر گزارش پژوهش تجربی است که به بررسی نحوۀ نگرش به پاندمی کرونا و مطالعۀ نگرش دینی در این دوران از منظر جامعهشناسی شرّ در پیوند با جامعهشناسی دین میپردازد. نمونۀ تحقیق حاضر تشکیل شده است از 273 نفر از ایرانیان ساکن داخل کشور که به صورت آنلاین مورد پرسش قرار گرفتهاند. اهداف این تحقیق توصیفی عبارتند از 1) سنجش نگرش در مورد ...
بیشتر
مقالۀ حاضر گزارش پژوهش تجربی است که به بررسی نحوۀ نگرش به پاندمی کرونا و مطالعۀ نگرش دینی در این دوران از منظر جامعهشناسی شرّ در پیوند با جامعهشناسی دین میپردازد. نمونۀ تحقیق حاضر تشکیل شده است از 273 نفر از ایرانیان ساکن داخل کشور که به صورت آنلاین مورد پرسش قرار گرفتهاند. اهداف این تحقیق توصیفی عبارتند از 1) سنجش نگرش در مورد دوگانۀ ماهیت طبیعی ویروس کرونا در مقابل ماهیت الهی آن، 2) سنجش نگرش در مورد دوگانۀ خیر یا شرّ بودن ویروس کرونا، 3) بررسی همبستگی نگرشها در هر دو مورد با مؤلفههای ایمان به خداوند. اولین یافتۀ پژوهش آن است که در اثر همبستگیهای موجود میان نگرش به دوگانههای ماهیت الهی/طبیعی و خیر/شرّ بودن ویروس کرونا، دوگانۀ مرکب و جدید «خیرِ الهی» در مقابل «شرّ طبیعی» پدید آمده است. دومین و مهمترین یافته آن است که بررسی همبستگی میان مؤلفههای ایمان به خدا از سویی، با نگرش به دوگانههای خیرِ الهی و شرّ طبیعی از سوی دیگر، از وجود دو سنخ متفاوت دینداری در مواجهه با ویروس کرونا پرده برمیدارد: دینداری تفکّرگرا و دینداری تصوّرگرا. دینداری تفکّرگرا پیرامون قطب شرّ طبیعی این دوگانه، و دینداری تصوّرگرا حول قطب خیرِ الهی آن شکل گرفته است.
الهام شیردل؛ فاطمه حامی کارگر؛ محسن حاکمی
چکیده
احساسات یکی از ابعاد مهم زیست دینی و اجتماعی است که نقش ارزندهای در فعالیتها و سازندگی جهان زندگی افراد و خانوادهها دارد. احساسات دینی در زمان بیماری‌ها نظیر همهگیری کرونا با ایجاد نگرش مثبت در فرد موجب کنار آمدن بهتر افراد و خانوادهها در شرایط سخت میشود. پژوهش حاضر جهت دستیابی به فهم تجربۀ زیستۀ احساسات دینی در سازگاری ...
بیشتر
احساسات یکی از ابعاد مهم زیست دینی و اجتماعی است که نقش ارزندهای در فعالیتها و سازندگی جهان زندگی افراد و خانوادهها دارد. احساسات دینی در زمان بیماری‌ها نظیر همهگیری کرونا با ایجاد نگرش مثبت در فرد موجب کنار آمدن بهتر افراد و خانوادهها در شرایط سخت میشود. پژوهش حاضر جهت دستیابی به فهم تجربۀ زیستۀ احساسات دینی در سازگاری خانوادهها با بحران اپیدمی کرونا در بافت استان سیستان و بلوچستان با رویکرد کیفی و روششناسی پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفت. در این پژوهش 40 نفر از اعضای زن و مرد خانوادهها، با شیوۀ نمونهگیری هدفمند مورد مصاحبۀ عمیق قرار گرفتند. معیار تعیین حجم نمونه بر اساس رسیدن به نقطۀ اشباع نظری تعیین شد. اطلاعات با روش تحلیل کولایزی[1] در 2 مضمون اصلی و 8 مضمون فرعی و 45 مضمون اولیه طبقه‌بندی شد. مضمون اصلی تعالی احساسی خانواده با تمسک به سرچشمۀ الهی از پنج مضمون فرعی تسهیل زندگی خانوادگی با قدرت ایمان الهی در شرایط کرونا، پناه الهی و زدودن ترس از مرگ در شرایط کرونا، خانوادۀ دینمدار و بهبود روحیۀ خانوادگی، احساسات مثبت دینی در خانواده، و امداد الهی در گذار خانواده از خطرات کرونا، تشکیل شده است. همچنین مضمون اصلی تجدید تنظیم احساس دینی در مقابله با کرونای چالش‌زا از مضامین فرعی بحران‌زدایی با تقویت احساس تعلق دینی در خانواده، بازاندیشی مثبت و تداوم کنشهای دینی خانوادگی مطابق با شرایط کرونا، و احساس منفی ناشی از تقلیل دین، استخراج شده است. مضمون نهایی تحقیق نشانگر آن است برساخت ابعاد تعالی احساس دینی، الگوی تنظیم احساس دینی، پیوند احساسی با سرچشمۀ الهی، و به طور کلی احساسات دینی، از دلایل سازگاری خانواده‌های منطقۀ سیستان و بلوچستان در جریان افت و خیزهای کرونا است. .[1] Colaizzi (Paul Francis Colaizzi 1938—2010)