پرویز بگرضایی؛ حبیب‌الله زنجانی؛ سیف الله سیف اللهی
دوره 11، 3(دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، مهر 1396، صفحه 5-32
چکیده
پدیده خشونت خانگی علیه زنان ریشة بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی تلقی می‌شود و در تمامی کشورهای توسع یافته و در حال توسعه، و در همه طبقات اجتماعی و اقتصادی، گروه های سنی و شغلی متفاوت رخ می‌دهد. در مطالعه حاضر، با اتخاذ رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه مبنایی، به مطالعة پدیده خشونت شوهران، از نظر زنان خشونت دیده پرداخته شده است.
به ...
بیشتر
پدیده خشونت خانگی علیه زنان ریشة بسیاری از آسیب‌های فردی و اجتماعی تلقی می‌شود و در تمامی کشورهای توسع یافته و در حال توسعه، و در همه طبقات اجتماعی و اقتصادی، گروه های سنی و شغلی متفاوت رخ می‌دهد. در مطالعه حاضر، با اتخاذ رویکرد کیفی و با استفاده از نظریه مبنایی، به مطالعة پدیده خشونت شوهران، از نظر زنان خشونت دیده پرداخته شده است.
به منظور گردآوری اطلاعات با 35 نفر از زنان قربانی خشونت مراجعه کننده به مرکز اورژانس اجتماعی شهر ایلام، مصاحبه شده است. یافته‌های تحقیق در 29 مفهوم اولیه در کدگذاری باز دسته‌بندی شده، سپس از طریق کدگذاری محوری در 8 مقوله محوری و یک مقوله هسته‌ای «بازتاب ساختار فرهنگی، اجتماعی جامعه» دسته‌بندی شدند.
نتایج حاکی از آن است که بیشترین میزان خشونت در بین زنان سنین30 تا40 سال تجربه شده است. در بین انواع خشونت، خشونت روانی- عاطفی و فیزیکی بیش از سایر اشکال آن در زنان تجربه می‌شود.
بر اساس یافته‌های این مطالعه کیفی، علاوه بر عناصر عمومی پدیده خشونت شوهران علیه زنان از قبیل کم سوادی، بیکاری و فقر، وضعیت نامطلوب اقتصادی و نظایر آن، مقوله‌های خاصی نیز به دست داد این مقوله‌ها عبارتند از: وجود تفکر مردسالاری در خانواده، ازدواج اجباری، کاهش اعتماد بین شخصی، کاهش حمایت اجتماعی، تجربه و مشاهده خشونت در خانواده خاستگاه، کاهش قدرت زن در ساختار خانواده و کاهش همیاری و همکاری در خانواده.
امید علی احمدی
دوره 11، 3(دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، مهر 1396، صفحه 33-54
چکیده
طلاق یکی از آسیب‌های مهم در زندگی‌های خانوادگی است. اهمیت طلاق به‌حدی است که می‌توان سلامت خانواده و تغییراتی را که در پایداری آن پدید می‌آید، به‌واسطة شاخص‌های طلاق به‌دست آورد، اما به این موضوع کمتر توجه شده است که طلاق و وضعیت خانواده را نمی‌توان همواره سیاه یا سفید دید. وضعیت اغلب خانواده‌ها ازحیث سلامت و استحکام خاکستری ...
بیشتر
طلاق یکی از آسیب‌های مهم در زندگی‌های خانوادگی است. اهمیت طلاق به‌حدی است که می‌توان سلامت خانواده و تغییراتی را که در پایداری آن پدید می‌آید، به‌واسطة شاخص‌های طلاق به‌دست آورد، اما به این موضوع کمتر توجه شده است که طلاق و وضعیت خانواده را نمی‌توان همواره سیاه یا سفید دید. وضعیت اغلب خانواده‌ها ازحیث سلامت و استحکام خاکستری است. به‌بیان دیگر، باید طیفی را در نظر گرفت که یک‌سوی آن خانوادة کاملاً سالم و پایداری قرار دارد که در آن احتمال و خطر طلاق نزدیک به صفر است، و در سوی دیگر، به‌هم‌ریختگی سامان خانواده و طلاق وجود دارد. تحقیق حاضر با نمونه‌ای 1200 نفری از زنان متأهل تهرانی انجام شده است. ابزار تحقیق پرسش‌نامه‌ای است که خجسته‌مهر و تکریمی برای زوج‌های طلاق‌گرفته اجرا کرده‌اند. متناسب با ابعاد متغیر خطر طلاق، نوعی گونه‌شناسی با توجه به تهدیدهای خانواده و خطر طلاق به‌دست آمده است. مهم‌ترین یافتة تحقیق، ارائة گونه‌شناسی خطر طلاق در خانواده‌های عادی بوده است. در این تحقیق روشن شد که با ثابت‌نگاه‌داشتن متغیر قشر اجتماعی یا کنترل‌کردن آن، بین متغیرهای میزان تهدیدهای خانواده و خطر طلاق، هم‌بستگی بسیار ضعیفی برقرار می‌شود؛ بنابراین، ممکن است با خانواده‌هایی مواجه باشیم که با وجود سطح تهدید بالا، خطر طلاق در آنها اندک است یا برعکس.
یعقوب فروتن؛ خدیجه صادقی
دوره 11، 3(دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، مهر 1396، صفحه 55-76
چکیده
در پژوهش حاضر به یکی از مهم‌ترین مسائل خانوادة امروز و برخی از مهم‌ترین الگوها و تعیین‌کننده‌های مرتبط با رویکرد جامعه به پدیدةسقط‌جنین پرداخته شده است. تحولات و مسائل خانوادةامروزطیفی به‌مراتب گسترده‌تر را دربرمی‌گیرد که شامل تغییر نگرش‌ها به سقط‌جنین، بالارفتن سن ازدواج، کاهش بعد خانوار و تقلیل باروری، تغییر در ساختار ...
بیشتر
در پژوهش حاضر به یکی از مهم‌ترین مسائل خانوادة امروز و برخی از مهم‌ترین الگوها و تعیین‌کننده‌های مرتبط با رویکرد جامعه به پدیدةسقط‌جنین پرداخته شده است. تحولات و مسائل خانوادةامروزطیفی به‌مراتب گسترده‌تر را دربرمی‌گیرد که شامل تغییر نگرش‌ها به سقط‌جنین، بالارفتن سن ازدواج، کاهش بعد خانوار و تقلیل باروری، تغییر در ساختار خانوار مانند افزایش خانوارهای یکنفره، زندگی مشترک بدون ازدواج، افزایش طلاق و افزایش خانواده‌های تکوالدی و تکفرزندی است. جمعیت این پژوهش را4267 نفر از مردان و زنان 15ساله و بالاتر ساکن در منقطههای شهری و روستایی شهرستانهای اسفراین، اهواز، بابلسر، بجنورد، خرمآباد، سقز، کامیاران، گنبدکاووس، محمودآباد و همدان تشکیل میدهند.بهطورکلی، نتایج پژوهش نشان داده است که نزدیک به دوپنجمِ افراد بررسیشده به سقط‌جنین نگرش مثبت دارند. درعینحال، این الگوی کلی تحت تأثیر سه دسته متغیر تعیینکننده،شامل متغیرها و تعیین‌کننده‌های جمعیتشناختی پایه،مانند سن، جنس، وضعیت تأهل، محل سکونت، بعد ایدهآل خانواده و سطح تحصیلات، متغیرهای مرتبط با مؤلفههای مذهبی و دینداری، و متغیرهای مرتبط با نگرشهای جنسیتی است.
مهناز فرهمند؛ مهدیه دادستان
دوره 11، 3(دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، مهر 1396، صفحه 77-103
چکیده
در دوران متأخر، به‌دنبال رسوخ نوگرایی در تمام عرصه‌های زندگی، خشنودی، به‌مثابة سازه‌ای خانوادگی، در سطوح ذهنی، معنایی، ارزشی و انتظارات عمیقاً متحول شده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطة نوگرایی، انتظارات مادی‌ـ معنوی و خشنودی زناشویی انجام شده است. در تدوین چارچوب نظری این پژوهش از نظریات روان‌شناختی و جامعه‌شناختی استفاده ...
بیشتر
در دوران متأخر، به‌دنبال رسوخ نوگرایی در تمام عرصه‌های زندگی، خشنودی، به‌مثابة سازه‌ای خانوادگی، در سطوح ذهنی، معنایی، ارزشی و انتظارات عمیقاً متحول شده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطة نوگرایی، انتظارات مادی‌ـ معنوی و خشنودی زناشویی انجام شده است. در تدوین چارچوب نظری این پژوهش از نظریات روان‌شناختی و جامعه‌شناختی استفاده شده است. 384 نفر از زنان متأهل و دارای فرزند شهر جیرفت با روش نمونهگیری خوشهای پرسشنامة تحقیق حاضر را تکمیل کردند. ابزارهای پژوهش، مقیاس رضایت زناشویی اینریچ، انتظارات زناشویی امیدوار، نوگرایی شارما و انتظارات مادی محققساخته بود. نتایج تحقیق نشان داد که انتظارات مادی‌ـ معنوی با خشنودی زناشویی رابطه دارد و تغییر در میزان نوگرایی، اشتغال، سطح تحصیلات و درآمد به تغییر میزان انتظارات مادی‌ـ معنوی منتهی می‌شود. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که متغیرهای انتظارات مادی، انتظارات معنوی، و نوگرایی بهترتیب با تأثیر مستقیم و غیرمستقیم 22/0درصد واریانس میزان خشنودی زناشویی را پیشبینی میکند.
مینا عزیزی؛ سیدحسن حسینی
دوره 11، 3(دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، مهر 1396، صفحه 104-125
چکیده
با توجه به تغییراتی که در سال‌های اخیر در حوزۀ خانواده و به‌ویژه درقالب شکل‌هایی از هم‌زیستی شاهد بوده‌ایم، و با درنظرگرفتن اولویتی که نظام جمهوری اسلامی برای تداوم و تقویت اشکال مشروع خانواده قائل است، پرداختن به موضوع منابع و موانع مشروعیت در صورت‌های سنتی خانواده و این زیست‌های نوظهور ضروری می‌نماید. در این مقاله کوشیده‌ایم ...
بیشتر
با توجه به تغییراتی که در سال‌های اخیر در حوزۀ خانواده و به‌ویژه درقالب شکل‌هایی از هم‌زیستی شاهد بوده‌ایم، و با درنظرگرفتن اولویتی که نظام جمهوری اسلامی برای تداوم و تقویت اشکال مشروع خانواده قائل است، پرداختن به موضوع منابع و موانع مشروعیت در صورت‌های سنتی خانواده و این زیست‌های نوظهور ضروری می‌نماید. در این مقاله کوشیده‌ایم با مرور نظریههای موجود در این حوزه و با استفاده از روش مصاحبۀ تخصصی با نخبگانی از طیفهای فکری گوناگون، ازیکسو، و تحلیل نظرهای آنها در نسبت با مبانی نظری مرورشده، ازسوی دیگر، به درک بهتری از روند تغییرات حوزۀ خانواده، منابع و موانع مشروعیت اشکال متنوع خانواده، نسبت رویکردهای سیاستگذارانه و اشکال مشروعیتبخشی در شکلگیری ازدواج و نیز بدیلهای حمایت از آتیۀ نهاد خانواده در ایران برسیم. نتایج این مطالعه حاکی از این واقعیت است که همچنان روزنههای امیدوارکنندهای برای گشایشهای نظری، مفهومی و اعتقادی وجود دارد و می‌توان با فراهمکردن امکان گفتوگو میان سنتهای نظری موجود، بر مقبولیت اقدام به تشکیل خانواده درمیان جوانان نسل حاضر افزود.
محمدرضا حسنی؛ منصوره هدایتی؛ فاطمه محمدزاده
دوره 11، 3(دومین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، مهر 1396، صفحه 126-151
چکیده
نگرش به طلاق همچون آیینه‌ای است که اوضاع فرهنگی و اجتماعی جامعه را بازتاب می‌دهد. این موضوع می‌تواند در کاهش کیفیت زندگی زناشویی و احتمال بروز طلاق در زندگی همسران نقش مؤثری داشته باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر، فراتحلیل مطالعات انجام‌شده دربارة نگرش به طلاق و نیز تبیین عوامل مؤثر بر این نگرش است. پژوهش حاضر از روش فراتحلیل کیفی بهره ...
بیشتر
نگرش به طلاق همچون آیینه‌ای است که اوضاع فرهنگی و اجتماعی جامعه را بازتاب می‌دهد. این موضوع می‌تواند در کاهش کیفیت زندگی زناشویی و احتمال بروز طلاق در زندگی همسران نقش مؤثری داشته باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر، فراتحلیل مطالعات انجام‌شده دربارة نگرش به طلاق و نیز تبیین عوامل مؤثر بر این نگرش است. پژوهش حاضر از روش فراتحلیل کیفی بهره می‌جوید. بدین‌منظور، کلیۀ مطالعات انجام‌شده درقالب پایان‌نامه، مقالة علمی و طرح پژوهشی در طی سال‌های 1382 تا 1394، که درمجموع، پس از بررسی، چهارده اثر برآورد شد، با بیشترین ارتباط محتوایی با موضوع تحقیق انتخاب و به‌صورت تمام‌شماری مطالعه، فیش‌برداری و تحلیل شدند. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که سطح بالای تحصیلات، استفاده از اینترنت و داشتن ماهواره، طبقة اجتماعی سطح بالا، تفاوت‌های اجتماعی و فرهنگی همسران، تعارض در خانواده، کم‌رنگ‌شدن نقش اقتصادی مرد و کوچک‌شدن ابعاد خانواده، ازجمله عوامل مؤثر در نگرش مثبت به طلاق هستند. عواملی مثل پای‌بندی به مذهب، سنت‌گرایی، پرهیز جنسی، رضایت زناشویی، نبودنِ طلاق در خانواده، و سرمایة اجتماعی در ایجاد نگرش منفی به طلاق مؤثرند. نگرش مثبت به طلاق، روند نسبتاً فزاینده و روبه رشدی را نشان می‌دهد. این روند محصول تسلط فردگرایی و لیبرالیسم، کاهش کنترل‌های نهادی، غلبة ارزش‌های فوق‌مادی، سبک زندگی مدرن، ورود زنان به بازار کار و عدم تعادل هزینه‌‌ـ‌‌فایدة ازدواج است. درمجموع، به‌نظر نمی‌رسد میزان روبه‌رشد طلاق و نگرش مساعد به آن، نشان‌دهندة ناخرسندی عمیق از نفس ازدواج باشد، بلکه نشانة عزم راسخ‌تر برای تبدیل ازدواج به رابطه‌ای پرثمر و رضایت‌بخش است. چنین تحولی متعلق به عصری است که با بازاندیشی مشخص می‌شود؛ یعنی عصری که در آن کنش‌ها و باورهای ما دائماً بررسی می‌شود.