نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران

2 کارشناس‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران

چکیده

قتل ناموسی هنجار اجتماعی دیرپایی است که با وجود وقوع تحول‌های گوناگون و عمیق در ابعاد حیات اجتماعیِ جوامع امروزی هم‌چنان پابرجا مانده است. هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی اثر هم‌زمان ساختارهای اجتماعی و فرآیندهای یادگیری بر نگرش به قتل­های ناموسی است. این پژوهش به‌صورت مقطعی و با استفاده از روش پیمایش انجام شده است. جامعة آماری پژوهش، تمام مردان و زنان بالای 18 سال شهر مریوان در استان کردستان بوده‌اند که 384 نفر از آنان به‌منزلة نمونة تحقیق انتخاب شدند. با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و با ابزار پرسش‌نامه، داده‌های لازم گردآوری شد. چارچوب نظری تحقیق، نظریة ساختار اجتماعی‌ـ‌یادگیری اجتماعی رونالد ایکرز بوده است. نتایج توصیفی تحقیق نشان می‌دهد که یک‌پنجم از پاسخگویان،نگرش مثبتی به قتل‌های ناموسی داشته‌اند(27.6 درصد مردان و 5.3 درصد زنان)، درحالی‌که نگرش 2/38 درصد (28.1 درصد مردان و 55.6 درصد زنان) منفی بوده است. نتایج آزمون تحلیل رگرسیون نیز حاکی از آن است که متغیر یادگیری اجتماعی، قوی‌ترین و مهم‌ترین پیش‌بینی‌کنندة مستقیم نگرش مثبت به قتل ناموسی است. از میان عوامل ساختاری، متغیرهای احساس نابرابری جنسیتی، پذیرش باورهای مردسالارانه، و پای‌بندی به باورهای دینی سنتی، به‌ترتیب، مهم‌ترین متغیرهای پیش‌بینی‌کنندة نگرش مثبت به قتل ناموسی بوده‌اند. اثرگذاری متغیرهای ساختار اجتماعی بر نگرش به قتل ناموسی، با میانجی­گری متغیرهای یادگیری اجتماعی انجام می‌گیرد. 

کلیدواژه‌ها

اسمیت، الیوت آر؛ و مکی، دیان ام. (1392) روان‌شناسی اجتماعی، ترجمة اردشیر اسدی و همکاران، تهران: وانیا.
امیری‌نژاد، حسین (1393) بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر قتل‌های ناموسی در استان خوزستان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشکدة اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهیدچمران اهواز.
بهرامی، مرجان (1395) بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی قتل‌های ناموسی (مطالعة موردی: استان خوزستان)، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی نراق.
بهمئی، راضیه (1392) مردم‌نگاری بستر اجتماعی پدیدة قتل‌های ناموسی در استان خوزستان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد مطالعات زنان، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهیدباهنر کرمان.
دواس، دی. ای. (1395) پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمة هوشنگ نایبی، تهران: نی.
دولت‌خواه، سمیه (1394) مطالعة پدیدارشناسانة قتل‌های ناموسی در شهر تهران، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی.
رستم‌پور، سمیه (1391) واکاوی جامعه‌شناختی مفهوم ناموس (با تأکید بر کردستان)، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
زارع، بیژن و کفاح غانمی (1387) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به قتل به‌خاطر شرف در دشت آزادگان»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، سال پانزدهم، شمارة 58-59: 133-166.
سراج‌زاده، سیدحسن، سارا شریعتی و سیروس صابر (1383) «بررسی رابطة میزان دین‌داری و انواع آن با مدارای اجتماعی»، مجلة علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، سال اول، شمارة 4: 109-142.
سراج­زاده، سیدحسین و اشرف گیلانی (1389) «بی­سازمانی اجتماعی و ترس از جرم (مطالعة مقایسه­ای مناطق 3 و 12 شهر تهران»، رفاه اجتماعی، شمارة 34: 223-245.
شرفی، مهدیه (1397) مطالعة کیفی بروز قتل‌های ناموسی علیه زنان در شهر خرم‌آباد، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد علوم اجتماعی.
عبدی، عباس (1367) مسائل اجتماعی قتل در ایران، تهران: جهاد دانشگاهی.
عشایری، طاها و محمد عجمی (1394) «ریشه‌یابی جامعه‌شناختی باورهای اجتماعی‌ـ‌فرهنگی مؤثر بر قتل‌های ناموسی»،پژوهش‌های اطلاعاتی و جنایی، سال دهم، شمارة 1: 29-54.
قادرزاده، امید، احمد محمدپور و امید قادری (1392) «تجارت مرزی و تفسیر مردم از تغییرات جهان زیست خانواده»، راهبرد فرهنگ، شماره 22: 61-84.
کریمی، یوسف (1395) روان‌شناسی اجتماعی: نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها، تهران: ارسباران.
محمدپور، احمد، مهدی رضایی و برنا گلاله (1393) «مطالعة کیفی تغییرات در سبک زندگی و صورت‌بندی هویتی زنان در کردستان ایران (مطالعة موردی: شهر مریوان)»، زن در فرهنگ و هنر، سال ششم، شمارة 3: 327-344.
مشیرزاده، حمیرا (1382) از جنبش تا نظریة اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم، تهران: شیرازه.
Akers, Ronald, Krohn, M. D., Lanza-Kaduce, L., & Radosevich, M (1979), “Social learning and deviant behavior: A specific test of a general theory.” American Sociological Review, 44: 636-655.
Akers, Ronald. L. (1985) Deviant behavior: A social learning approach. Belmont, CA: Wadsworth.
Akers, Ronald.L. (2009). Social learning and social structure: A general theory of crime and deviance. Boston: Northeastern University Press.
Ali, Rabia (2001). The dark side of honor: Women victims in Pakistan (Special Bullten), Lahore, ShirkatGah.
Ali Shaikh, Masood; Ali Shaikh, Irshad; Kamal, Anila & Masood, Sobia (2010) Attitudes about honor killings among men and women- Perspective from IslamAbad, Journal of Ayub Medical College Abbottabad, 22(3): 38-41.
Baldry, Anna Costanza; Pagliaro, Stefano; & Porcaro, Cesare (2013) The rule of law at time of masculine honor: Afghan police attitudes and intimate partner violence, Group Processes & Intergroup Relations, 16(3): 363–374
Caffaro, Federica; Ferraris, Federico; Schmidt, Susanna (2014). Gender differences in the perception of honour killing in individualist versus collectivistic cultures: comparison between Italy and Turkey, Sex Roles 71(9-10):296–318.
Çalik, Kıymet Yeşilçiçek; Demirbağa, Canan Birsel; Buluta, Hacer Kobya, Demirdag, Şule (2017)Academician’s attitudes towards honor, Social and Behavioral Sciences,237:274-280
Eisner, Manuel & Ghuneim, Lana (2013). Honor killing attitudes amongst adolescents in Amman, Jordan, Aggressive Behavior, 39: 405-417.
Gill, Aisha (2009), “Honor killings and the quest for justice in black and minority ethnic Ccommunities in the United Kingdom”, Criminal Justice Policy Review, 20 (4):475-495.
Glick, Peter; & Sakallı-Uğurlu, Nuray; Akbaş, Gülçin; Orta, İrem Metin; Ceylan, Suzan (2015) Why do women endorse honor beliefs? Ambivalent sexism and religiosity as predictors, Sex Roles, 75(11–12): 543–554.
Haile, Jane (2007) Honor killing: It causes and consequences: Suggested strategies for the European Parliament, Available at: http://www.europarl.europa.eu/ activities/ expert/ eStudies.do? language EN, Retrived at Oct. 2018.
Ilic, Pedja (2016) "Honor killing attitudes among San Jose State university students, Themis: Research Journal of Justice Studies and Forensic Science: 4 (8). Available at: http:// scholarworks.sjsu.edu/themis/ vol4/iss1/8, Retrived at Oct. 2018.
Isik, Rusen (2008) The predictors of understanding of honor and attitudes toward violence against women for protecting honor, Unpublished M.S Thesis in Psychology, Middle East Thecnical University, Turkey.
Karadasheh, Tala (2010), Honor killings in Jordan: An Eexamination of public discourse, Unpublished Master Thesis, Williamsburg University.
Kardam, Filiz (2008), The Dynamics of honor killings in Turkey, United Nations Development Programme Population Association, Ankara, Turkey.
Kathleen, A. Fox. Matt, R. Nobeles and Akers, L. Ronald (2011), “Is stalking a learned phenomenon? An empirical test of social learning theory”, Journal of Criminal Justice, 39: 39-47.
Kim, Eunyoung; Akers, Ronald L.  & Yun, Minwoo (2013) A cross-cultural test of sSocial structure and social learning: Alcohol use among South Korean adolescents, Deviant Behavior, 34:11, 895-915
Krohen, Marvin. (1999), “Social learning theory: The continuing development of a perspective”, Theoretical Criminology, 3: 463-477.
Kulczycki, Andrzej & Windle, Sarah (2011). Honor killings in the Middle East and North Africa: A systematic review of the literature, Violence Against Women, 17(11) 1442–1464.
Landinfo (2009), Honor killing in Iran, Country of Origin Information Centre, Norway: 1-15, www.landinfo.no.
Lee, G., Akers, Ronald.L, and Borg, M.J. (2004), “Social learning and structural factors in adolescent substance use”, Western Criminology Review, 5(1): 17-34.
Mohammed, Maamoon Alsayid (2009), Combating physical violence against women in Iraqi Kurdistan, Unpublished Master of Philosophy Thesis, University of Tromsø, Norway.
Mojab, SH; Hassanpour, A (2002). Thoughts on the Struggle against Honour Killing, Retrived Dec. 2018. http://www.kvinnonet.org/essays/EN0041.html
Osch, Yvette V.; Breugelmans, Seger M.; Zeelenberg, Marcel; & Bölük, Pinar (2013). A different kind of honor culture: Family honor and aggression in Turks, Group Processes & Intergroup Relations, 16(3): 334– 344.
Rader, E.nicole & Haynes, h.Stacy. (2011). Gendered Fear of Crime Socialization: An Extension of Akers’s Social Learning Theory. Feminist criminology, 6(4): 201-307.
Rahim, Sabeen (2017). Attitude toward honour killing among honour killers, murderers and a general population sample, FWU Journal of Social Sciences, 11(1): 254-263.
Sever, Aysan; Yurdakul, Gokcecicek(2001)Culture of Honor, Culture of Change: A Feminist Analysis of Honor Killing in Rural Turkey,Violence Against Women,7 (9): 964-998.
Suuntaus Project, Finnish Immigration Service- Country Information Service, ‘Violence against women and honour-related violence in Iran’, 26 June 2015, http://www. migri.fi/ download /61597_Suuntaus-raportti_VakivaltaIran_finalFINAL_kaannosversio_EN. pdf? 96fa 691925bfd288, Retrived at May 2017. 
Thornbrry, Ternce and Moor. M, Christian (1985), “The effect of dropping out of high school on subsequent criminal behavior”, Criminology 23: 3-18.
Verrill. Stephen. W (2008). Social structure- social learning and delinquency: Moderation or mediation? New York, LFB Scholary.
Wasti, Tahir (2010), “The law on honour killing: A British innovation in the criminal law of the Indian subcontinent and its subsequent metamorphosis under Pakistan penal code”, A Research Journal of South Asian Studies, 25 (2): 361-411.
Welchman, L., & Hossain, S. (Eds.). (2005). ‘Honour’: Crimes, paradigms and violence against women. London: Zed Press.
ZiaUllah, Muhammad (2010), Honour killings in Pakistan under theoretical, legal and religious perspectives, Unpublished Master Thesis, Sweden: Malmo University.