نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

امروزه، بعد از فقر و مهاجرت روستایی، اعتیاد روستایی یکی از عوامل مهم تضعیف و ناکارآمدی نیروی انسانی و اختلال در جامعة روستایی به‌شمار می‌آید. پژوهش حاضر، با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای کیفی، به مطالعه علل گرایش به سوءمصرف مواد مخدر درمیان جوانان ساکن در روستاهای شهرستان دلفان می‌پردازد.  روستاهای شهرستان دلفان ازنظر میزان معتادان به مواد مخدر در استان مقام اول تا سوم را دارد.
نمونه‌ها به‌صورت هدفمند و به‌روش گلوله‌برفی انتخاب شدند و تا حد اشباع نظری با ۲۰ معتاد مواد مخدر و مسئول کمپ ترک اعتیاد و فروشندة مواد مخدر و ریش‌سفیدها مصاحبه انجام شد. داده‌های پژوهش با استفاده از مصاحبة عمیق گردآوری شد و تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش تحلیل محتوای عرفی صورت گرفت. 
یافته‌ها حاکی از آن است که حمایت‌های اجتماعی از مصرف مواد مخدر ناشی از خرده‌فرهنگ محلی و عوامل ساختاری و مصرف تفننی ریش‌سفیدان، زمینه‌ساز مصرف مواد مخدر بوده است و عوامل اجتماعی ازقبیل نزاع‌های سابق در روستا، وضعیت شغل و وضعیت گذران اوقات فراغت بر تداوم سوءمصرف مواد مخدر تأثیر داشته است. برطبق یافته‌های پژوهش، حضور دهیار کاردان و آگاه با دراختیارداشتن زیرساخت‌های اجرایی و قانونی برای آگاه‌سازی روستاییان و جذب مشارکت آنها، از مهم‌ترین عوامل برای عدم گسترش سوءمصرف مواد مخدر است.
 

کلیدواژه‌ها

احمدی، حبیب‌الله (۱۳۷۷) جامعه‌شناسی انحرافات، تهران: سمت.
احمدی، حبیب‌الله و محسن غلامی آبیز (1382) «بررسی عوامل اقتصادی‌ـ‌اجتماعی مؤثر بر اعتیاد: مطالعة موردی معتادان اردوگاه پیربنان شهر شیراز»، اعتیادپژوهی، سال دوم، شمارة 5: 85-104
استاراک، فریا (۱۳۵۸) سفرنامة الموت لرستان و ایلام، ترجمة علی‌محمد ساکی، تهران: علمی.
 استانداری لرستان(۱۳۷۰) مطالعه فرهنگی لرستان، ج۵، بخش سوم وضعیت اجتماعی، حوزه معاونت سیاسی امنیتی، وزارت کشور، استانداری لرستان۱۳۷۰
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (۱۳۶۲) کوچة هفت‌پیچ، چاپ سوم، تهران: نگاه.
باقری، معصومه و همکاران (1389) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر پدیدة اعتیاد در شهر اهواز»، جامعه‌شناسیکاربردی، سال بیست‌ویکم، شمارة 2 (پیاپی 38): 119-136
بخارایی، احمد (1390) جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی در ایران، تهران: پژواک جامعه.
بهزیستی شهرستان دلفان(1390) گزارش سالانه، شش ماهه اول 1390
برزگری، علی‌محمد (1380) بررسی نقش گروه هم‌سالان، دوستان، مدرسه و محل سکونت در گرایش نوجوانان و جوانان به مواد مخدر، تهران: ستاد مبارزه با مواد مخدر.
بشارت، محمدعلی (۱۳۸۶) «آسیب‌شناسی خانوادگی اعتیاد»، روان‌درمانی، شمارة ۱۲ (۴۴-۴۳): ۴۱-۲۵.
ترکاشوند، علی؛ نادری، علی احمد (1380) بررسی وضعیت اعتیاد در روستاهای شهرستان تویسرکان، استان همدان، فرمانداری تویسرکان.
حاج‌باقری محسن ادیب، سرور پرویزی و مهوش صلصالی (۱۳۸۶) روش‌های تحقیق کیفی، تهران: بشری.
حجاریان، احمد و یوسف قنبری (۱۳۹۲) «شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر در گرایش جوانان روستایی به اعتیاد در مناطق روستایی شهرستان اصفهان»، اعتیادپژوهی، سال هفتم، شمارة 27: 67-78. 
حیدری، اسدالله (۱۳۹۶)  تفاهم نامه فی مابین اداره کل بهزیستی لرستان و سازمان جهاد کشاورزی، سازمان بهزیستی استان لرستان.
رسولی‌آزاد، مراد و همکاران (1389) «مقایسة الگوها و اختلالات مصرف مواد در جمعیت روستایی و شهری»، تحقیقات علوم‌پزشکی زاهدان، دورة سیزدهم، شمارة ۱: 36-41.
سام‌آرام، عزت‌الله و همکاران ( 1387) «عوامل گرایش به مواد مخدر و نیز میزان شیوع مصرف آن درمیان جوانان روستاهای شهرستان اهواز»، روستا و توسعه، دورة یازدهم، شمارة 3: 27-50. 
سپرده، پروانه (1383) نقش خانواده در اعتیاد جوانان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
ستاد مبارزه با مواد مخدر (1386) خلاصة تحقیق ارزیابی سریع اعتیاد در ایران، ستاد مبارزه با مواد مخدر  جمهوری اسلامی ایران.
ستوده، هدایت‌الله (1386) آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، تهران: آوای نور.
سخاوت، جعفر و پرویز پیران(1385) جامعهشناسی انحرافات اجتماعی، تهران: دانشگاه پیام‌نور. 
شرافت، سجاد (1389) بررسی علل افزایش اعتیاد درمیان روستاییان، مطالعة موردی: روستای گلان، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
صاحب‌الزمانی، ناصرالدین (۱۳۴۴) جوانی پررنج (پژوهشی دربارة مسائل جوانان ایران)، تهران: عطائی.
صدیق‌سروستانی، رحمت‌الله (1385) آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات)، تهران: آن.
عبداللهی، محمد (1381) آسیب‌های اجتماعی و روند تحول آن در ایران، تهران: آگه.
عرب، محمودرضا (1382) مطالعه و بررسی علل شیوع و گسترش مصرف مواد مخدر در افراد 14-28 سالة شهرستان شیراز، شیراز: ادارة کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس.
قادری، صلاالدین و علیرضا محسنی تبریزی (۱۳۸۹) «مطالعه‌ای کیفی در شناخت هنجارهای تسهیل‌کنندة مصرف مواد اعتیادآور درمیان خرده‌فرهنگ‌های قومی ایران»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارة 4: 37-41.
کرم‌پور، رزا (۱۳۷۹) «ارزیابی تحقیقات انجام‌گرفته درخصوص اعتیاد و مصرف مواد مخدر در ستاد مبارزه با مواد مخدر»، ژرفای تربیت، سال دوم، شمارة ۲: 30-41.
کشاورز، اردشیر (۱۳۷۸) نقدی بر کتاب جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل ایلات و طوایف کرمانشاهان، کرمانشاه: طاق بستان.
کوئن، بروس (1384) درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: توتیا.
کوثری، مسعود (1382) «آنومی اجتماعی و اعتیاد به مواد مخدر»، سوءمصرف مواد، سال دوم، شمارة 5: 13-30.
کمپ های شهرستان دلفان (1390) آمار معتادان مراجعه کننده برای درمان 6 ماه دوم سال 1390
مبارکی، محمد (۱۳۸۸) بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و جرم، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه شهیدبهشتی.
محسنی تبریزی، علیرضا (1383) وندالیسم، تهران: آن.
محمدی علی‌زاده و همکاران (۱۳۹۴) «مرور نظام‌مند تحقیقات سوءمصرف مواد مخدر در نوجوانان»، مسائل اجتماعی ایران، دورة ششم، شمارة ۱: ۱۳۰-۱۰۷.
مطیعی لنگرودی، سیدحسن، صامت فرهادی و زهره زارع (۱۳۹۲) «عوامل مؤثر بر گسترش اعتیاد در نواحی روستایی (مطالعة موردی: دهستان چهاردولی غربی شهرستان قروه)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورة چهل‌وپنجم، شمارة ۱: ۸۵-۶۵.
مظفر، حسین، منیژه ذکریایی و مریم ثابتی (1388) «آنومی فرهنگی و اعتیاد به مواد مخدر دربین جوانان 13-28 سالة شهر تهران»، پژوهش‌نامة علوم اجتماعی، دورة سوم، شمارة 4: 33-54.
معیدفر سعید و شهرام زمانی سبزی (۱۳۹۲) «عوامل اجتماعی مؤثر بر تداوم عدم سوءمصرف مواد مخدر دربین جوانان معتاد به مواد مخدر صنعتی و سنتی»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ پنجم، شمارۀ ۱: 167-190.
ممتاز، فریده (1381) انحرافات اجتماعی، نظریه‌ها و دیدگاه‌ها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
میرمحمدتبار، سید احمد و محمد مظلوم خراسانی (۱۳۹۶) «فراتحلیل تحقیقات انجام‌شده در حوزة مسائل اجتماعی ایران (با تأکید بر سوءمصرف مواد)»، مسائل اجتماعی ایران، دورة هشتم، شمارة ۱: ۱۶۵-۱۴۵.
نیروی انتظامی شهرستان دلفان (۱۳۹۵) گزارش سالانة شش‌ماهة اول ۱۳۹۵.
وبلن، تورستین (۱۳۹۲) نظریة طبقة تنآسا، ترجمة فرهنگ ارشاد، تهران: نی.
ویلسن،تالبوت (۱۳۴۷) سفرنامة ویلسن یا تاریخ اقتصادی جنوب غربی ایران، ترجمة حسین سعادت‌نوری، تهران: وحید.
یزدانی، مهین و الهه سیدرسولی (1377) «پیش‌گیری از اعتیاد»، در: مجموعه مقالات سمینار بررسی مسائل مربوط به اعتیاد جوانان، فرمانداری تبریز: 34-51.
Ainsworth-Darnell, J W. Downey, & Douglas B.(1998) “Assessing the oppositionalculture explanation for Racial/Ethnic/Differences in school performance” American sociological Review, Vol.163, August:536-553.
American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, (1994) ed3, revised. Washington, DC, American Psychiatric Association
Brissing, P., Farrow. J A (1990) “A new look at gender difference in drinking and driving in flunkies experiences and attitudes among new among new adolescent drivers”. Health Education & Behavior, Vol. 17, No. 2 http:// www.elsevier .com
Brook, J. S. Nomura, C.Cohen, P. (1989) “Prenatal, perinatal, and early childhood risk factors and drug involvement in adolescence,” http://www.ncbi.nlm.nih.gov.
Hoffman_ J.P & F.G Cerbone (2002). "Paternal Substance Use Disorder and the Risk of Adolescent Drug Abuse: An Event History Analysis ". Drug Alcohol Depend_ Vol.66_ No.3: 255-64.
Macdonald, P. T.  (1986) Cocaine use and abuse: An empirical test of competing theorical model (PHD thesis), university of California.
Morgan, D. L,(1993) "Qualitative contentanalysis: A guide to paths not taken", Qualitative Health Research, vol 3: 112-121.
Myong-HyunGo H., D .GreenJr.D. P.Kennedy, M. Pollard & J. S.Tucker.(2010). ). “Peer influence and selectioneffects on adolescent smoking”. Drug and alcohol Depevdence, 109: 239-242.
Nazrul Islam SKHossain K.J.,& Ahsan M. (2000).«Sexual life style, drug habit and socio- demographic status of  drug addict in Bangladesh”». Public Health, Vol.114, No.5.44-34.
Piko, B. F., & Kovács, E.. (2010). “Do parents and schoolmatter? Protective factors for adolescent substance use”. Addictive behaviors, 35(1): 53-56.
Piko, B.. (2001) “Smoking in adolescence: Do attitudes matter?” Addictive Behaviors, 26, 201–217.
Stimson,A. & Parrillo,V. N., (1985) Social problems: definition, impact, and solution, New York:Pennsylvania state university
Weisheit R. A, & Donnermeyer J. F. (2000) “Change and continuity in crime in rural America”. Criminal justice;; 1: 309-357.
Wunsch,M J., (2009),” Opioid deaths in rural Virginia: A description of the high prevalence of accidental fatalities involvingprescribed medications”, American Journal on Addictions, Vol. 18, No. 1; 5-14.