نوع مقاله : علمی

نویسندگان

• یعقوب احمدی ¹
• آزاد نمکی ²

¹ دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

² دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی و مدرس دانشگاه پیام نور

چکیده

به‌لحاظ تاریخی، نگرش نهادینه‌شدة دینی در کردستان، نوعی اسلام عرفانی و صوفیانه بوده‌است که فرقه‌های گوناگونش، با وجود تفاوت­ در مناسک و نظام سلسله­مراتبی­شان، جملگی، تمایزی بنیادین با انواع نگرش­های شریعت­مدار و فقه­محور داشته­اند. از میان مکاتب گوناگون عرفانی، دو طریقت قادری و نقشبندی بیشترین پایگاه اجتماعی را در میان کردهای اهل سنت کسب کرده و حوزة نفوذ خود را در سرتاسر کردستان گسترده­اند.
عوامل متعددی نظیر وقوع انقلاب اسلامی شیعی در ایران و برآمدن ایدئولوژی شیعی ازیک­سو و انواع ایدئولوژی­های بنیادگرایانة سنی و شعله­ورشدن رقابت میان آنان در ملل اسلامی، ازسوی دیگر، تأثیری بنیادین بر نگرش­های دینی همة جوامع مسلمان و نیز کردستان داشته‌است. تبدیل‌شدن این جریان پان‌اسلامی به خوانشی جدی و پرطرفدار در جهان اسلام و حمایت­های مالی، آموزشی و گاه لجستیکِ محافل و جریان‌های قدرتمند عربی و اسلامی از باورمندان به این نحله در کردستان، به‌مثابة عوامل اثرگذار، و نیز وجود عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کمک‌کنندة داخلی، به‌مثابة عوامل زمینه‌ای، بستر مناسبی برای رشد و نضج آن در کردستان فراهم آورده‌است.
این پژوهش، به‌شیوه­ای اسنادی و با تکیه بر منابع تاریخی، شواهد میدانی و رسانه­ای و آمارهای منتشرشدة بین­المللی، به بررسی شیوه­های ورود و علل رشد و گسترش اسلام سلفی در میان کردهای اهل سنت ایران می­پردازد. به‌نظر می­رسد، تغییرات سریع­تر از آنچه تصور می­شود، درحال روی‌دادن است و کردستان نیز همانند دیگر مناطق سنی‌نشین خاورمیانه، از امواج بنیادگرایی شعله­ور خاورمیانه در امان نباشد.
 

کلیدواژه‌ها

• اسلام
• سلفی
• عرفان
• تصوف
• ادیان
• کردستان