نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‏شناسی دانشگاه الزهرا

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا

چکیده

مقالۀ حاضر درپی پاسخ‌گویی به این پرسش است که افراد تراجنسی «هویت جنسیتی خود را چگونه و در قالب چه مضامینی درک و تجربه می‏کنند؟». به همین منظور تعداد سی مصاحبۀ نیمه‌ساخت ‏یافته با کمک روش نمونه‏ گیری نظری هدفمند و گلوله ‏برفی با تراجنسی‏ هایی که در یکی از مراحل گذار بودند یا آن را به پایان رسانیده بودند، انجام و با بهره‏گیری از روش نظریۀ ‏زمینه‏ای‏ بررسی شدند.
«هویت آشفته»، «هویت بلاتکلیف»، «هویت ناقص» و «هویت رشدیافته»، مقولات عمده‏ای هستند که از درک ایشان از هویت جنسیتی در سه مرحلۀ پیش از آگاهی از تراجنسی ‏بودن، فاصلۀ بین آگاهی تا عمل جراحی و پس از عمل جراحی استخراج شده‏ و درنهایت به انتزاع مقولۀ نهایی «هویت‏یابی مطرود»، به‏عنوان پاسخی به چیستی ادراک شرکت‏کنندگان از هویت جنسیتی خود ختم شده‏اند.
یافته‏ ها حاکی از آن است که در جریان دیالکتیک شناسایی درون و برون و در مرحلۀ «آشفتگی» و «بلاتکلیفی» هویت، بازخوردهای طرداندود که هویت موردادعای ترنس را نمی‏پذیرند، سویۀ غالب دیالکتیک فوق را تشکیل می‏دهد. در وضعیت «هویت ناقص» نیز وضع به همین منوال است و تلاش فرد برای جای گرفتن در یکی از قالب‏های پذیرفته‌شدۀ زن یا مرد و سعی در راستای پاک کردن رد ترنس بودن، به بازتولید ساختار و گفتمان هویتی منجر می‏شود که او را طرد می‏کند. به نظر می‌رسد در شرایط هویت رشدیافته است که عاملیت فرد مجال می‏یابد در راستای مقاومت در برابر گفتمان‏جنسیتی‏ دوتایی و طردکنندۀ حاکم، قد علم کند، خود را فراتر و بیش از جنسیت هویت‏یابی کند یا به‏طور متقابل چنین گفتمان هویتی را طرد و بر گفتمان غیردوتایی تأکید کند.

کلیدواژه‌ها

ابراهیم‏پور بروجنی، گلنار (1398) «تجربۀ زیستۀ تراجنسی مرد به زن بعد از عمل جراحی تغییر جنس در شهر تهران»، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ مطالعات فرهنگی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه کاشان.
تیچ، نیکلاس ام. (1396) تراجنسیتی: راهنمایی ساده برای موضوعی پیچیده، ترجمۀ الهام موسویان، شیراز: نگره.
جنکینز، ریچارد (1381) هویت اجتماعی، ترجمۀ تورج یارمحمدی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
جونبخش نجف‌آبادی، مرجان (1396) «مسائل و مشکلات ازدواج و روابط عاطفی افراد تراجنسی»، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی، پردیس علوم اجتماعی و انسانی، دانشگاه یزد.
دوران، بهزاد؛ محسنی، منوچهر (1386) «هویت؛ رویکردها و نظریه‏ها» در هویت و بحران هویت، به اهتمام علی‌اکبر علیخانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی جهاد دانشگاهی.
رفیعی جیردهی، علی؛ حبیب‏زاده خطبه‏سرا، رامین (1392) «بررسی عوامل مؤثر بر هویت جمعی (محلی، ملی و جهانی) شهروندان گیلک»، مطالعات توسعۀ اجتماعی ـ فرهنگی، شمارۀ 2: 100ـ 129.
علیرضانژاد، سهیلا؛ آذرنیا، عقیق؛ نیکوگفتار، منصوره (1395) «برزخ تن، تناقض در هویت جنسی و جنسیتی: مطالعه‏ای در سازگاری اجتماعی ناراضیان جنسی»، علوم اجتماعی، شمارۀ 72: 149ـ 191.
فرهمند، مهناز؛ دانا، فاطمه (1396) «تحلیل مشکلات فردی ـ اجتماعی تراجنسی‏ها»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 4: 735ـ 765.
ساعدی، مهدیه (1398) «پدیدارشناسی تجربۀ زیستۀ افراد تراجنسی در زمینۀ هویت‏یابی جنسیتی در شهر مشهد»، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
سروش، مریم؛ عنایت، حلیمه (1392) «زنان، ساختار و عاملیت: آیا زنان می‏توانند سبک زندگی خود را انتخاب کنند؟»، مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، شمارۀ4 :59ـ 90.
سیدمن، استیون (1393) کشاکش آرا در جامعه‏شناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
کرسول، جان (1394) پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت‏پژوهی، پدیدارشناسی، نظریۀ داده‌بنیاد، قوم‌نگاری، مطالعۀ موردی)، ترجمۀ حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: صفار.
کرون میلز، کریستین (1399) زندگی تراجنسیتی: روایات و داستان‏های پیچیده، ترجمۀ رزیتا ترانه، تهران: طاهریان.
گافمن، اروینگ (1386) چاره‌اندیشی برای هویت ضایع‌شده، ترجمۀ مسعود کیانپور، تهران: نشر مرکز.
گروسی، سعیده (1396) مقدمه‏ای بر نظریه‏های روان‏شناسی اجتماعی (با رویکرد جامعه‏شناختی)، تهران: جامعه‏شناسان.
گیدنز، آنتونی؛ بردسال، کارن (1393) جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
محمدپور، احمد (1392) روش تحقیق کیفی: ضد روش، ج 1، تهران: جامعه‌شناسان.
مریدی، محمدرضا؛ تقی‏زادگان، معصومه (1386) «بررسی بحران هویت در بین دانش‏آموزان»، مطالعات ملی، شمارۀ 2: 146ـ 170.
موحد، مجید؛ حسین‏زاده کاسمانی، مرتضی (1391) «رابطۀ اختلال هویت جنسیتی با کیفیت زندگی»، رفاه اجتماعی، شمارۀ 44: 111ـ 142.
نصرتی، محمدصالح؛ مظاهری، محمدعلی؛ حیدری، محمود (1385) «بررسی تحولی رابطۀ پایگاه‏های هویت با میزان دلبستگی ایمن پسران نوجوان (16،14 و 18 ساله) به والدین و همسالان»، خانواده‌پژوهی، شمارۀ 5: 35ـ 53.
واینینگر، الیوت بی. (1395) «پایه‏های تحلیل طبقاتی پی‏یر بوردیو»، در رویکردهایی به تحلیل طبقاتی، ویراستۀ اریک الین رایت و همکاران، ترجمۀ یوسف صفاری، تهران: لاهیتا.
 
Burke, P. J.; Stets, J. E. (1999) “Trust and Commitment through Selfverification”, Social Quarterly, No.62: 347-366.
Butter, J. (1995) “Contingent Foundation”,  In Feminist Contentions: A Philosophical Exchange, Seyla Benhabib  et al (ed.),  New York: Routledge.
Butter, J. (1990) Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York: Routledge.
Ezhil Meggs, J. (2016) “Transgender Self-Attitudes: Formation and Change A Qualitative Study”, A Dissertation Presented for the Doctor of Philosophy Degree, The University of Tennessee, Knoxville.
Glaser, B.; Strauss, A. (1967), The Discovery of Grounded Theory, Strategies for Qualitative Research, New Brunswick Press.
Fabbre, V. D. (2017) “Agency and Social Forces in the Life Course: The Case of Gender Transitions in Later Life”, J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci, Vol. 72, No. 3: 479–487.
Parola, N.; Bonierbale, M.; Lemaire, A.; Aghababian, V.; Michel, A.; Lan¸con, C. (2010) “Study of quality of life for transsexuals after hormonal and surgical reassignment”, Sexologies, No.19:24-28. 
Wright, K.; Naar-King, S.; Lam P.; Templin, T.; Frey, M. (2007) “Stigma Scale Revised: Reliability and Validity a Brief Measure of Stigma for HIV+ Youth”, Journal of Adolescent Health, No.40: 96-98.