نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، گروه جامعه‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تضادهای اجتماعی مرتبط بر دین در نیم‌ قرن اخیر در استان کردستان بوده است. رویکرد پژوهش کیفی بوده و از مصاحبه با مطلعین کلیدی استفاده شده است. علاوه بر این از اسناد و مدارک شامل زندگی‌نامه‌ها، کتاب‌ها و روزنامه‌ها استفاده شده است. یافته‌های برحسب پراکنش جغرافیایی و توزیع تضادها در بین گروه‌های مختلف صورت‌بندی شده است. هفت شیوه از تضادهای اجتماعی مرتبط با دین در کردستان در قالب «دین به‌مثابه از بین‌برنده‌ی تضادها»، «دین به‌مثابه پوشاننده و پنهان‌کننده‌ی تضادها»، «دین به‌مثابه انعکاس‌دهنده و بازنمایی‌کننده‌ی تضادها»، «دین به‌مثابه تداوم‌بخش تضادها»، «دین به‌مثابه تقویت‌کننده و تشدید‌کننده‌ی تضادها»، «دین به‌مثابه منبع و منشأ تضادهای اجتماعی» و «دین به‌مثابه تضعیف کننده‌ی تضادها» استخراج شده است. هر یک از تضادهای مذکور، گاهی بین افراد یا بین گروه‌های فکری با سلایق متفاوت دینی یا گروه‌های مذهبی با گرایش فکری سکولار بوده است.

هر یک از تضادهای مذکور، گاهی بین افراد یا بین گروه‌های فکری با سلایق متفاوت دینی یا گروه‌های مذهبی با گرایش فکری سکولار بوده است.

کلیدواژه‌ها

باغبان، مرتضی؛ آقاحسینی، علیرضا؛ جمعه‏زاده، سیدجواد (1394) «بررسـی تـأثیر دینـ‌‌داری درونـی و بیرونـی بـر انسـجام ملـی»، فصلنامۀ راهبرد اجتماعی فرهنگی،  شمارۀ 14: 163-183.
بقالی، هاوژین (1398) «بررسی سازوکارهای تأثیرگذار دین بر هویت اجتماعی کردها (مطالعۀ موردی: سلفیسم در کردستان)»، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد جامعه‏شناسی. دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصاد دانشگاه الزهرا.
بیانی، فرهاد؛ سراج‌زاده، سیدحسین (۱۴۰۰) «در جست‌وجوی رستگاری: تبیین جامعه‌شناختی بنیادگرایی اسلامی در کردستان ایران»، مسائل اجتماعی ایران، شمارۀ 2: 9ـ ۳۳.
پالس، دانیل (۱۳۹۲) هفت نظریه در باب دین، ترجمۀ محمدعزیز بختیارى، قم: مؤسسۀ آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
تاتار، حسنعلی؛ فتحی، سروش (1395) «بررسی نقش دین بر هم‌بستگی اجتماعی در بین شهروندان شهر تهران»، پژوهش اجتماعی، شمارۀ 30: 31-64.
تامسون، کنت و دیگران (1395) دین و ساختار اجتماعی، ترجمۀ علی بهرامپور؛ حسن محدثی، تهران: کویر.
دلاویز، علی (1385) «احزاب  و سازمان‌های اسلامی در کردستان (2006-1978)»، زریبار، شمارۀ 62: 99ـ 115.
دورکیم، امیل (۱۳۸۳) صور بنیانی حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
رایشنباخ، بروس؛ پترسون، مایکل تاد؛ بازپنجر، دیوید؛ هاسکر، ویلیام (1390)، عقل و اعتقاد دین: درآمدی بر فلسفۀ دین، ترجمۀ احمد نراقی؛ ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو.
سایت همشهری آنلاین (1399) «تجمع دروایش قادریه در مرز باشماق  به‌دلیل درگذشت شیخ محمد کسنزانی، پیر طریقت قادریه».
سراج‌زاده، سیدحسین؛ قادرزاده، امید؛ رحمانی، جمیل (1393) «مطالعۀ کیفی مذهب و قوم‌گرایی در میان کُردهای شیعه و سنی»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 4: 3-29.
سراج‌زاده، سیدحسین؛ شریعتی، سارا؛ صفری، کیهان (۱۳۹۵) «چالش‌های زیست دینی (مورد مطالعه جوانان شهر سنندج)»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، شمار‌ۀ ۱ و ۲: 96ـ ۱۲۰.
شامحمدی بنی، مهدی؛ هادوی کاشانی، اصغر (۱۴۰۰) «تضادهای اجتماعی از دیدگاه اسلامی»، مطالعات اندیشة معاصر مسلمین، شمارۀ 14: 321ـ ۳۵۹.
عظیمی، کیومرث؛ چلونگر، محمدعلی (1391) «پراکندگی فرق و مذاهب تشیّع در کردستان»، شیعهشناسی، شمارۀ 39: 81-100.
عیوضی، محمدرحیم (1386) «اتحاد و انسجام؛ زمینه‏های شکل‏گیری»، زمانه، شمارۀ 17: 3-19.
غلامی، نجفعلی (1386) «موانع پویایی اتحاد و انسجام»، زمانه، شمارۀ 17: 39-64.
فورشت، اینگر؛ پل، رپستاد (1394) درآمدی بر جامعه‌شناسی دین: چشم‌اندازهای کلاسیک و معاصر، ترجمۀ مجید جعفریان، ویراستۀ حسن محدثی گیلوایی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب
قهاری، کیواندخت (1388) «به نقل از دوهفته‌نامۀ کردی روژهه لات (اعتراض علمای دینی مهاباد به نقض استقلال حوزه‌های دینی اهل سنت)»، وب‌سایت دویچه وله.
قهاری، کیواندخت (1392) درگیری اخیر در کردستان و نقش گروه سلفی در آن، وب‌سایت دویچه وله.
کوزر، لوئیس آ. (۱۳۸۴) نظریۀ تقابل‌های اجتماعی، ترجمۀ عبدالرضا نواح، تهران: رسش.
کوهن، استانفورد آلوین (1386) تئوری‌های انقلاب، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: قومس.
محدثی، حسن (۱۳۸۱) زیر سقف اعتقاد: بنیان‌های ماقبل انتقادی اندیشة شریعتی، تهران: فرهنگ و اندیشه.
محدثی گیلوایی، حسن (۱۳۹۸) «نیم‌رخ عمودی؛ سرزمینی حاشیه‌ای و ستم‌دیده» در مبارکی، داریوش،  قشربندی اجتماعی در بلوچستان: از دورة قاجاریه تا پس از انقلاب ۱۳۵۷، زیر نظر و با مقدمۀ حسن محدثی گیلوایی. تهران: نوید صبح.
محدثی گیلوایی، حسن (۱۳۹۹) «خطر انسداد معرفتی در اجتماع شیعی: تفسیق در نفی وقوع تکفیر»، وب‌سایت دین آنلاین، ۳۰ مهر ۱۳۹۹، آدرس سایت: https://www.dinonline.com/21940/
مسعودی، عصمت؛ میرزایی، فرشته (1388) «بررسی تعارض از منظر مکتب اسلام و تئوری‏های مدیریت»، اندیشۀ مدیریت، شمارۀ 1: 133-164.
مفتی‏زاده، احمد (1358) من و انقلاب، تهران: بی‏نا.
مفتی‌زاده، احمد (1359الف) کردستان، بی‌جا: انتشارات کمیتۀ تبلیغات سازمان مسلمانان متعهد کردستان.
مفتی‏زاده، احمد (1359ب) بحثی کوتاه دربارۀ حکومت اسلامی، سنندج: بی‌نا.
مفتی‏زاده، احمد (1361) «کنکاشی در زندگی سیاسی مفتی‏زاده»، مجلۀ جوان، شمارۀ 23: 87-91.
موحد، مجید؛ حمیدی‌زاده ، احسان (1388) «علم و دین در آرای علوم اجتماعی: از تعارض تا تعامل»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی، شمارۀ 32: 43-74.
مهدوی، سید محمدصادق؛ ادریسی، افسانه؛ رحمانی خلیلی، احسان (1389) «شناسایی میزان دین‌داری و مقایسۀ آن در گروه‌های متفاوت شهروندان تهرانی»، مطالعات فرهنگ  ارتباطات (نامۀ پژوهش فرهنگی سابق)، شمارۀ 11: 112ـ140.
همیلتون، ملکلم (۱۳۸۱) جامعه‌شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: تبیان.
همیلتون، ملکم (1387) جامعه‏شناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
ئینتسار، نادر (2003) نه‏ته‏وایه‏تی کوردی، وه‏رگیرانی عه‏تا قه‏ره‏داغی، سلیمانی، چاپخانۀ قانع.
Heyrman, J.;  Goedhuys, J. (n.d)  “The Multiple Key Informant Survey: a method for the comparison of international qualitative data”, https://euract.woncaeurope.org/sites/euractdev/files/documents/resources/documents/themultiplekeyinformantsurvey-amethodforthecomparisonofinternationalqualitativedata-jan-heyrman-and.pdf.
Leger, D. H. (2013) “The Role of Religion in Establishing Social Cohesion” in   K.     Michalski   (Ed), Conditions of European Solidarity, vol II: Religion in the New Europe Central European University Press, Budapest.
Reychler, L. (2007) “Religion and conflict”, International Journal of Peace Studies, No. 2(1): 19-38.
Selsam, H.; Martel, H. (Selected and Edited) (1973) Reader in Marxist Philosophy: from the writings of Marx, Engels, and Lenin, New York, International Publishers.
Storm, I. (2011) Secular Christianity as National Identity: Religion, Nationality and Attitudes to Immigration in Western Europe", A PhD Thesis OF Social Sciences at Manchester University.
William, F. S. M.; David, A. R. (2016) “Nationalism versus Ethnic Identity in Sub- Saharan Africa", The American Political Science Review, No. 85(2): 393- 403.