نوع مقاله : مروری
نویسنده
استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران
چکیده
پاندمی ویروس کرونا با ایجاد باورهای سلامت محور خاص دوره خود (همچون دور ازهم- به یادهم، دورتر- امن تر، تعداد کمتر- سلامت بیشتر) بنیان حمایت اجتماعی که پدیدهای رابطهای است و در جامعه ایران از خلال شبکه روابط خویشاوان بلافصل بیشترین قابلیت تحقق را دارد، با چالشی جدی مواجه ساخت. پژوهش با روش استدلال منطقی، ضمن بیان چالشهای جامعه ایرانی در ارائه و دریافت حمایت اجتماعی، نظریه ها و کارکردهای حمایت اجتماعی را بیان مینماید و به بیان الزامها و راهکارهای حمایت اجتماعی از انواع خانواده ایرانی متاثر از شرایط همه گیری ویروس کرونا میپردازد. یافته های پژوهش نشان میدهد از جمله مهمترین الزامهای حمایت اجتماعی از خانواده ایرانی شناسایی موانع دریافت و ارائه حمایت اجتماعی، رصد علمی نیازهای حمایتی خانوادههای ایرانی و توجه به تمایز نیازهای حمایتی برای انواع متفاوت خانوادههای ایرانی در اجتماعات جغرافیایی/ جماعتی متنوع، ضرورت انعکاس تغییرات خانواده ایرانی
در سیاستگذاری های حمایتی و بسترسازی برای ارائه شیوه های جدید حمایت اجتماعی در شرایط پاندومی ویروس کرونا است که این بسترسازی بر دو حوزه نگرشی و نهادسازی مبتنی بر راهکارهای ایجاد کمیته جامع حمایت اجتماعی از خانواده ایرانی، تهیه بانک
اطلاعاتی پایش شرایط اجتماعی- اقتصادی- روانی خانوادههای ایرانی در شرایط پاندمی کرونا، نهادسازی در راستای تعریف بانک حمایتی و تخصص بخشی حمایتی به سازمانهای مردم نهاد و سازمانهای دولتی، توانمندسازی حمایتی خانواده ایرانی در سه سطح خرد (آموزش و آگاهی بخشی فردی)، سطح میانی (مبتنی بر عضویت خانوادههای ایرانی در گروههای حمایتی و نهادهای نوبنیاد حمایتی همچون بانک حمایتی)، و سطح کلان (متمرکز بر تسهیل گری سازمانها، نهادها و انجمنهای حمایتی) است.
کلیدواژه‌ها
اسماعیلی، رضا؛ قدربند فرد شیرازی، زینب (1399) «مطالعۀ پدیدارشناختی تجربۀ سالمندان 60 تا 90 سالۀ شیرازی از کرونا»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 2: 36ـ 58.
ایمانی جاجرمی، حسین (1399) «پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعۀ ایران»، ارزیابی تأثیرات اجتماعی، شمارۀ 2: 87ـ 103.
باقری، شهلا؛ زارعان، منصوره؛ برزگر، خدیجه (1398) «سیاستگذاری خانواده؛ الگوهای تعامل دولت و خانواده»، اسلام و علوم اجتماعی، شمارۀ 21: 135ـ 152.
باقی، عمادالدین؛ دوریشی، هادی (1399) «جامعه‌شناسی الهیات کرونا: چالشهای مذهبی و برونداد نهایی»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 4: 6ـ 31.
جعفرزاده داشبلاغ، حسن؛ علیزاده، پروین؛ عبدی، محسن (1399) «تعیین نقش حمایت اجتماعی خانواده و دوستان در پیشبینی اضطراب کرونا در دانشجویان»، دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، شمارۀ 33: 16ـ 22.
چلبی، مسعود (1382) جامعه‌شناسی نظم (تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی)، تهران: نشر نی.
خان‌محمدی، هادی؛ اصلی‌پور، حسین (1396) «طراحی شبکۀ مضمونهای سیاستهای کلی نظام خانواده مبتنی‌بر شیوۀ الگوسازی ساختاری تفسیری»، فصلنامۀ فرهنگی- تربیتی زنان و خانواده، شمارۀ 39: 107ـ 140.
رحمانی، مریم (1394) «تأثیر روابط اجتماعی بر بروز رفتارهای پرخطر در بین دانشآموزان مقطع متوسطۀ شهر بجنورد»، رسالۀ دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه اصفهان: اساتید راهنما: وحید قاسمی، علی هاشمیان‌فر.
رضوی‌زاده، ندا؛ ورشوی، سمیه (1399) «کرونا و تعطیلی زیارت: گزینش و بازتفسیر در مواجهه با قطع دسترسی به مکان مقدس»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 2: 83ـ 110.
شادمهر، مرضیه؛ رامک، ناهید؛ سنگانی، علیرضا (1399) «بررسی نقش میزان فشار روانی ادراک‌شده در سلامت افراد مشکوک به بیماری کوویدـ 19»، طب نظامی، شمارۀ 2: 115ـ 121.
شکربیگی، عالیه (1388) «تجددگرایی، سرمایۀ اجتماعی و خانوادۀ ایرانی»، علوم رفتاری، شمارۀ 1: 139ـ 154.
شیردل، الهام؛ حامی کارگر، فاطمه؛ حاکمی، محسن (1399) «احساسات دینی و سازگاری خانواده با بحران کووید ـ 19: مطالعۀ پدیدارشناسانه در استان سیستان و بلوچستان»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 4: 159ـ183.
صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان‌منش، ایمان (1392) «تحلیل جامعه‌شناختی تأثیرات مدرن شدن بر خانوادۀ ایرانی و ضرورت تدوین الگوی ایرانی اسلامی»، زن در فرهنگ و هنر، شمارۀ1: 63ـ 84.
صادقی فسایی، سهیلا؛ عرفان‌منش، ایمان (1394) «مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی (موردمطالعه: تأثیرات مدرن شدن بر خانوادۀ ایرانی)»، راهبرد فرهنگ، شمارۀ 29: 61ـ91.
عباس‌زاده، محمد؛ عدلی‌پور، صمد؛ آقایاری هیر، توکل؛ علیزاده اقدم، محمدباقر (1399) «تحولات نهاد خانواده در فرایند نوسازی و تأثیر آن بر سیاستگذاری ایران در حوزۀ خانواده»، مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، شمارۀ 51: 161ـ 192.
عرشی، ملیحه؛ تکفلی، مرضیه؛ سبزی خوشنامی، محمد (1394) «سیاستگذاری رفاه خانواده در ایران، مطالعۀ تطبیقی برنامه‌های توسعه»، مددکاری اجتماعی، شمارۀ 1: 38ـ 49.
عزیزی، مینا؛ حسینی، سید حسن (1396) «تحلیل ظرفیتهای سیاستگذاری نهاد خانواده در ایران برای گسترش اشکال مشروع خانواده»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 3: 101ـ 125.
فراهتی، مهرزاد (1399) «پیامدهای روان‌شناختی شیوع ویروس کرونا در جامعه»، ارزیابی تأثیرات اجتماعی، شمارۀ 2: 207ـ 225.
قادری، صلاح‌الدین؛ اورعی، نیلوفر (1399) «دین و دین‌داری و کوویدـ 19: بخشی از مسئله، بخشی از راه حل»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 4: 73ـ 105.
قدسی، علی‌محمد (1382) «بررسی جامعه‌شناختی رابطۀ بین حمایت اجتماعی و افسردگی»، رسالۀ دورۀ دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنما: منوچهر محسنی.
کیانی، محسن؛ هاشمی‌نسب، فخرالسادات (1399) «مطالعۀ پدیدارشناسی آیین سوگواری در مرگهای ناشی از ویروس کرونا»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 4: 106ـ 127.
محمدی، محمدتقی؛ شهیاد، شیما (1399) «اضطراب سلامتی در زمان گسترش بیماریهای واگیردار ویروسی و کوویدـ19: مطالعۀ موردی»، طب نظامی، شمارۀ 6: 623ـ631.
مختاری حصاری، پریسا؛ معزی، بهناز؛ منتظری، علی (1399) «ویروس کرونا و مواجهۀ بیش از حد اطلاعاتی»، پایش، شمارۀ 3: 349ـ 353.
مهرگان، عباس؛ بیات، محمدرضا (1399) «اصناف دین‌داری در مصاف کرونا: درآمدی بر جامعه‌شناسی شرّ»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 4: 128ـ158.
میرجانی، حمید (1389) «استدلال منطقی به‌مثابۀ روش پژوهش»، صفه، شمارۀ 50: 35ـ 50.
میرزایی، خلیل (1399) «علتها و پیامدهای همهگیری و عالمگیری ویروس کرونا کوویدـ 19»، ارزیابی تأثیرات اجتماعی، شمارۀ 2: 13ـ41.
وبر، ماکس (1371) مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، ترجمۀ احمد صدارتی، تهران: نشر مرکز.
یزدانی‌نسب، محمد (1399) تجربۀ زیستۀ طبقات فرودست در مواجهه با ویروس کرونا، موردمطالعه: کارگران روزمزد ساختمانی و نظافتی منطقۀ 17 تهران»، مطالعات اجتماعی ایران، شمارۀ 2: 135ـ160.
- Antonucci, Toni C.. Fiori, Katherine L.. Birditt, Kira.. Jackey, Lisa M.H. (2010) : “Convoys of Social Relations: Integrating Life-Span and Life-Course Perspectives”, Pp. 434-473 in: Richard M. Lerner (editor-in-chief), Michael E. Lamb and Alexandra M. Freund (Volume Editors) The handbook of life-span development : Social and Emotional Development, Vol.2, Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
- Araten-Bergman, Tal., Shpigelman, Carmit-Noa., (2021) “Staying connected during COVID-19: Family engagement with adults with developmental disabilities in supported accommodation”, Research in Developmental Disabilities, 108: 1-9
- Bastani, Susan (2007) “Family Comes First: Men's and Women's Personal Network in Tehran”, Social Network (29): 357-374.
- Carr, Deborah., Moorman, Sara M. (2011) “Social Relations and Aging” , Pp. 145-160 in: Settersten, Richard A., Angel, Jacqueline L. (Ed), Handbooks of Sociology and Social Research, New York: Springer.
- Connell, Raewyn (2020) COVID-19/Sociology, Journal o sociology, Pp: 1-7, DOI: 10.1177/1440783320943262, journals.sagepub.com/home/jos.
- Heaney, Catherine A., Israel, Barbara A. (2008) “Social networks and Social Support”, Pp. 189-210 in: Glanz, Karen ., Rimer, Barbara K., K. Viswanath (eds.), Health behavior and health education : theory, research, and practice, 4th ed. San Francisco: Jossey-Bass,
- Holt-Lunstad, Julianne . Bushman, Briahna. (2009) “Social Relationships and Physical Health: Are We Better or Worse off because of Our Relationships?” Pp. 399-416 in : Cuyler, Emma., Ackhart, Michael (eds.)., Psychology of Relationships, New york: Nova Science Publishers.
- Lakey, Brian. Cohen, Sheldon. (2000) “Social Support Theory and Measurement”, Pp. 29-52 in Cohen, Sheldon. Underwood, Lynn G.. Gottlieb, Benjamin H. (eds), Social Support Measurement and Intervention (A Guide for Health and Social Scientists). Oxford: Oxford University Press.
- Mai, Yingping., Wu, Yenchun Jim., Huang, Yanni (2021) “What Type of Social Support Is Important for Student Resilience During COVID-19? A Latent Profile Analysis”, Frontiers in Psychology,12: 646145, Pp:1-11 . doi: 10.3389/fpsyg.2021.646145
- Matthewman, Steve., Huppatz, Kate (2020) “A Sociology of Covid-19,” Journal of sociology, Vol, 56., No.4; 675-683..
- Messeri, Peter., Silverstein, Merril., Litwak, Eugene. (1993) “Choosing Optimal Support Groups: A Review and Reformulation”, Journal of Health and Social Behavior, 34 (2): 122-137.
- Shin, Yuhyung ., Hur, Won-Moo., Park, Kyunjdo (2021) The Power of Family Support: The Long-Term Effect of Pre-COVID-19 Family Support on Mid-COVID-19 Work Outcomes, International Journal of Environmental Research and Public Health. 18, 10524, Pp: 1-12, https://doi.org/10.3390/ijerph181910524.
- Szkody, Erica., Stearns.Melanie., Stanhope, Lydia., Mckinny, Cliff (2020) “Stress-Buffering Role of Social Support during COVID-19”, Family Process, Vol, 60., No.3: 1002-1015.
- Thoits, Peggy A. (1985) Social Support and Psychological Well-Being: Theoretical Possibilities, in Sarason, Irwin G., Sarason, Barbara R.(Ed), Social Support: Theorey, Research and Applications, Dordrecht: Martinus Nijhoff Publishers, Pp: 51-72
- Wang, David (2013) “Logical Argumentation”, Chapter 11 in: Groat, Linda N., Wang, David, Architectural Research Methods, Second Edition. Wiley: New Jersy.
- Ward, Paul R., (2020) “A sociology of the Covid-19 pandemic: A commentary and research agenda for Sociologists,” Journal of Sociology, Vol, 56., No.4; 726-735..
- Weir, Kristen (2020) “Grief and COVID-19: Mourning our bygone lives,” American Psychological Association, Available at https://www.apa.org/news/apa/2020/grief-covid-19, Retervied:12/12/2021.
- Wellman, Barry (1991) Which Types of Ties and Networks Provide What Kinds of Social support?, Centre for Urban and Community Studies, University of Toronto, Available at: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.309.1304&rep=rep1&type=pdf, Retrieved: 14,Apr, 2014
- Wellman, Barry. Wortley, Scot, (1990) “Different Strokes from Different Folks: Community Ties and Social Support,” American Journal of Sociology, Vol. 96, No. 3: 558-588.
)