نوع مقاله : علمی
نویسنده
دانش‌آموخته انسانشناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران
چکیده
تغذیه به‌عنوان نیاز زیستی در فرهنگ‌های مختلف جلوه‌های متفاوتی به خود می‌گیرد. به‌عبارتی، فرهنگ، الگوهای شناختی مطلوب برای انتخاب غذا به افراد عرضه می‌کند. مطابق با این نوع نگاه، فهم معانی تغذیه به فهم فرهنگ کمک می‌کند. بر این اساس، پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و روش مردمنگاری به مطالعۀ فرهنگ تغذیۀ بارداری در شهر یزد پرداخت. یافته‌ها نشان داد الگوی شناختی تغذیه در بین زنان مورد مطالعه مبتنی بر دوگانۀ گرم/سرد و تر/خشک است و این الگو در دوران بارداری مطرح است. براساس یافته‌های پژوهش، الگوهای فرهنگ تغذیۀ دوران بارداری با توجه به اساطیر، خِرَد تغذیۀ مادربزرگ‌ها، میزان دسترسی زنان و خانواده‌های آن‌ها به سرمایۀ اقتصادی و دسترسی زنان به شبکۀ حمایتی خانواده تغییر می‌کند. رمزگان تغذیۀ این دوران، مرزبندی‌هایی میان زنان باتجربه/بی‌تجربه و مادران سهل‌انگار/ایدئال تعریف می‌کند. همچنین، مرزهای جنسیتی در امر تخصیص غذا بازتعریف می‌شود. مطابق با یافته‌ها، افراد با خوردن، طعم فرهنگ را درونی می‌کنند و آن را نسل به نسل انتقال می‌دهند.
کلیدواژه‌ها
ایزدی‌جیران، اصغر (1392) «چشیدن مناسک: مردمنگاری حسی غذای نذری در تهران»، پژوهش‌های انسانشناسی ایران، دورۀ سوم، شمارۀ 2: ۲5-۴5.
بارت، آر. استنلی (1387) نظریه و روش در انسانشناسی برای دانشجویان، ترجمۀ شاهده سعیدی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
برومبرژه، کریستین (1393) «عادات غذایی و مرزهای فرهنگی در شمال ایران»، ترجمۀ مهرداد عربستانی، در مجموعۀ ما همانی هستیم که می‌خوریم: فرهنگ‌های آشپزی در خاورمیانه. تهران: فرهامه.
بلوکباشی، علی (1383) «آبستنی » در دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی. ج۱، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
بلوکباشی، علی (1391) «ام‌صبیان» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۱، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
بلوکباشی، علی (1391) «انار» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۱، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
بوردیو، پیر، رابرت پانتام، جیمز کلمن و کلاوس افه (1385) سرمایۀ اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمۀ افشین خاکباز، حسین پویان،تهران: شیرازه.
بلیکی، نورمن (1392) طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نی.
پاپلی یزدی، محمدحسین (1397) خاطرات شازده حمام: گوشه‌‌ای از اوضاع اجتماعی شهر یزد دهۀ 40-1330، ج۳، مشهد: پاپلی.
پویا، سیدعبدالعظیم (1379) آبنامۀ یزد، ج۱، تهران: آوای نور.
خدامی، علیرضا (1393) «رویکردی انسان‌شناختی به نظام طبایع چهارگانه در طب عامۀ ایران»، پژوهش‌های انسانشناسی ایران، دورۀ چهارم، شمارۀ 1: ۸۹-۱۰۷.
دریابندری، نجف با همکاری فهیمه راستکار (1378) مستطاب آشپزی از سیر تا پیاز، تهران: کارنامه.
رفعت‌جاه، مریم، ابوعلی ودادهیر و شیوا علینقیان (1397) «تأملی بر تحول پارادایمی مسئلۀ مادری در اندیشۀ فمینستی»، زن در توسعه و سیاست، دورۀ شانزدهم، شمارۀ 4: 5۵۱-5۷۹.
ریتزر، جورج (1374) نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
شریعتی، علی‌اکبر (1392) شهر من یزد، یزد: لاله کویر.
عباسی‌شوازی، محمدجلال، پیتر مکدونالد، میمنت حسینی‌چاووشی و کاوه فیروز (1381) «بررسی دیدگاه زنان درمورد رفتارهای باروری در استان یزد با استفاده از روش‌های کیفی»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 20: ۱۶۹-۲۰۳.
عباسی‌شوازی، محمدجلال و عباس عسکری‌ندوشن (1384) «تغییرات خانواده و کاهش باروری در ایران (مطالعۀ موردی: استان یزد)»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 25: ۲5-۷5.
عضدی، رامک و سیاوش بازرگانی (1391) «آبگوشت» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۱، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
لباف‌خانیکی، مجید و علی‌اصغر سمساریزدی (1394) گردشگری قنات، یزد: شاهنده.
محمدتبار، محمد (1394) «حریره» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۳، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
متین، پیمان (الف، 1391) «بالنگ» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۲، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
متین، پیمان (ب، 1391) «به» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۲، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
متین، پیمان (1393) «بید» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران. ج۲، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
متین، پیمان (1394) «خاکشیر» در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران، ج۲، تهران: مرکز دایرة‌المعارف اسلامی.
ودادهیر، ابوعلی، فهمیه حسین‌نژاد، سید‌محمد هانی ساداتی و سیمین تقوی (1390) «فرزندآوری به‌مثابۀ یک مسئلۀ اجتماعی-فرهنگی: تأملی برساخت‌گرایانه به عمل سزارین در شهر تبریز، ایران»، پژوهش‌های انسانشناسی، سال اول، شمارۀ 2: 1۱۱-1۳۵.
Bourdieo, Pierre (2013) “Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste”. In Food and Culture, Edited by Carole. Counihan and Penny Van esterik. New York and London: Routledge.
Creswell.W. John (2007) Qualitative&Inquiry Research Design Choosing Among Five Approaches. London: Sage Publication.
Douglas. Mary (2013) “The Abominations of Leviticus”. In Food and Culture, Edited by Carole. Counihan and Penny Van esterik. New York and London: Routledge.
Kardiner, Abraham. Linton, Ralph. Dubois, Cora (1945) The Psychological Frontiers of Society. New York: Columbia University Press.
Fereday,J & Muir-Cohrance, E. (2006) “Demonstrating Rigor Using Thematic Analysis: A Hybrid Approach of Inductive and Deductive Coding and Theme Development”. International Journal of Qualitative Methods. 5(1).1-11
Hammersley, Martyn. Atkinson, Paul (2007) Ethnography: Principles in practice. New York: Routledge.
Getnet,Wollelaw. Aycheh, Wubie. Tessema, Taddele (2018) Determinants of Food Taboos in the Pregnant Women of the Awabel District, East Gojjam Zone, Amhara Regional State in Ethiopia. Advances in Public Health. https://www.hindawi.com/journals/aph/2018/9198076/ (1398).
Fischer, Max Jonathan. Michael (1973) Zoroastrian Iran between Myth and Praxis. A Dissertation for the Degree of Doctor of Philosophy. Department of Anthropology. Chicago, Illinois.
Leech, N. L.Ownuebuzie, A.J. (2008) “Qualitative Data Analysis: A Compendium of Techniques and a Framework for Selection for School Psychology Research and Beyond” . School Psychology Quarterly. APA 23(4):587-604.
Levi-Strauss. Claude (2013) “The Culinary Triangle”.In Food and Culture, Edited by Carole. Counihan and Penny Van esterik. New York and London: Routledge.
Messer, Ellen (1997) “Intra-household allocation of food and health care: Current findings and understandings”. Social Science & Medicine. 44 (11):1675–1684.
Mintz. W. Sidney. Du Bois. M. Christine (2002) “The Anthropology of Food and Eating”. Annu. Rev. Anthropol. 31. 99-119
Sobal, Jeffery. Bisogni, A. Carole (2009) “Constructing Food Choice Decisions”. The Society of Behavioral Medicine. 38(1). 37-46.
Spradely. P. James (1980) Participant Observation. New York: Holt, Rinehart and Winston.
)