نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران

2 کارشناس‌ارشد دانشگاه علم و هنر

چکیده

فرهنگ پوشش و نوع پوشاک مردم ارزش­ها و نگرش­ها و فرهنگ جامعه را نمایان می‌کند. جوانان قشر نوجو و فعال جامعه و ترسیم‌کنندة فردای آن هستند. ازاین‌رو، در پژوهش حاضر، فرهنگ پوشش جوانان شهر تهران و عوامل مؤثر بر آن مطالعه شده است. این پژوهش با روش پیمایشی، دختران و پسران 18 تا 35 ساله را در دو منطقة بالا (منطقة ۲) و پایین (منطقة ۱۶) شهر تهران تحت بررسی قرار داده است. شیوة نمونه‌گیری خوشه­ای و تکنیک گردآوری داده­ها پرسش‌نامه بوده است. مطابق یافته‌های توصیفی، سبک لباس‌پوشیدن پسران و دختران در مناطقِ بررسی‌شده تفاوت معناداری نداشته است. سبک پوشش پاسخگویان زن نیز در مهمانی‌های زنانه در دو منطقه تفاوت معناداری نداشت، اما استفاده از لباس‌های یقه‌باز در مهمانی‌های زنانه در منطقة 2 چهاربرابر زنان منطقة 16 بوده است. به‌لحاظ رنگ لباس، میان مردان و زنان تفاوت معناداری مشاهده نشد، اما میزان استفاده از رنگ‌های روشن در منطقة 2 و میزان استفاده از رنگ‌های تیره در منطقة 16 بیشتر بوده است. با توجه به یافته‌های تبیینی، سبک پوشش مردان با سن، تحصیلات، سرمایة فرهنگی، معیارهای خرید پوشاک و ارزش‌ها و نگرش‌های آنان هم‌بستگی مستقیم و معنادار دارد. پای‌بندی دینی مناسکی نیز با سبک پوشش هم‌بستگی قوی معکوس و معنادار نشان می‌دهد؛ به این معنا که هرچه پای‌بندی دینی مردان در بعد مناسکی بیشتر باشد، مدگرایی در پوشش آنان کمتر و تمایل آنان به سبک پوششی سنتی و رسمی بیشتر می‌شود. مطابق یافته‌های پژوهش، سبک پوشش با متغیر ارزش‌ها و نگرش‌های پاسخگویان هم‌بستگی معناداری دارد، اما برای دختران و پسران نتیجة متفاوتی را نشان می‌دهد: این رابطه در میان پسران مستقیم و در میان دختران معکوس است؛ یعنی هرچه ارزش‌ها و نگرش‌های دختران سنتی‌تر باشد، گرایش آنها به سبک پوشش مدرن بیشتر است. این الگو در مهمانی‌ها با سبک پوشش زنانه و لباس‌های با پوشانندگی کمتر و در فضاهای عمومی با پوشش غیراسلامی (جلوه‌گرانه) خود را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

آدمیان، مرضیه، مژگان عظیمی هاشمی و نادر صنعتی شرقی (1391) «تحلیل جامعه‌شناختی سبک پوشش زنان»، زن و جامعه، سال سوم، شمارة 4: 161-186.
 ابراهیمی، قربانعلی؛ بهنوئی گدنه، عباس (1389)، سرمایة فرهنگی، مدیریت ظاهر و جوانان، مجله زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، دوره 8، شمارة 3: 153-176.
باستانی، سوسن، محسن گودرزی و نصیبه عرب (1392) «الگوهای تفسیر قواعد فرهنگی: ارزیابی هنجارهای رسمی و غیررسمی پوشش جوانان»"، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شمارة 22: 95-114.
بهار، مهری و مریم زارع (1388) «سنخ‌بندی مد در تهران: با تأکید بر نحوة پوشش زنان»، پژوهش زنان، دورة هفتم، شمارة 3: 27-48.
بودُن، ریمون (1384) مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک2. ترجمة باقر پرهام. تهران: مرکز.
پیلتن، فخرالسادات و حسین طالبی (1392) «بررسی عوامل اجتماعی گرایش به مد در بین جوانان»، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، سال چهارم، شماره یازدهم:64-49.
تاج‌بخش، کیان (1385) سرمایة اجتماعی اعتماد، دموکراسی، توسعه، ترجمة افشین خاکباز و حسن پویان، چاپ دوم، تهران: شیرازه.
جنکینز، ریچارد (1396) هویت اجتماعی، ترجمة تورج یاراحمدی، تهران: شیرازه.
دهقانیان، حمید وحسن خیری (1393) «بررسی الگوی پوشش جوانان شهر یاسوج»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال پنجم، شمارة 4(20): 45-76.
رفعت‌جاه، مریم (1386) «هویت انسانی زن در چالش آرایش و مد»، کتاب زنان، شمارة 38: 135-179.
رفعت‌جاه، مریم (1390) «فراغت و ارزش‌های فرهنگی»، تحقیقات فرهنگی، دورة چهارم، شمارة 1: 151- 190.
رفعت‌جاه، مریم (1392) «عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش به هویت دینی زن مسلمان»، مسائل اجتماعی ایران، شمارة 3: 61- 92.
رفعت‌جاه، مریم؛ مرجان رشوند و مریم شهیدی زندی (1389) تبیین جامعه‌شناختی فعالیت‌های فراغتی دختران جوان با تأکید بر عوامل آسیب‌شناختی آن، مطالعات راهبردی زنان، سال سیزدهم، شماره 50: 29-80.
رفیعیان، مجتبی؛ شالی، محمد (1391) تحلیل فضایی سطح توسعه‌یافتگی تهران به تفکیک مناطق شهری، مجله برنامه ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، دوره شانزدهم، شماره  (76) 4: 25-49.
زیمل، گئورگ (1386) «زن و مد»، ترجمة عباس کاظمی و عبدالله سالاروند، روزنامة هممیهمن، مورخ 7/4/1386.
سراج‌زاده، سیدحسین، فاطمه جواهری و الهام رحمتی (1394) «پوشش زنان و احساس امنیت در فضاهای عمومی»، مطالعات اجتماعی ایران، دورة نهم، شمارة 2: 135-159.
سیارپور، فاطمه (1389) مطالعة انسان‌شناختی بدن به‌مثابة یک نظام دلالت‌گر، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
سالنامة آماری (1395) مرکز آمار ایران.
شکوری، علی  (1385) "میزان رضایتمندی زنان از چگونگی گذران اوقات فراغت"، پایان نامة کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
فاضلی، محمد (1382) مصرف و سبک زندگی، قم: صبح صادق.
فرقانی، فرانک (1395)، "بررسی تأثیر اعتماد به تلویزیون بر گرایش به برنامه‌های ماهواره‌ای و مد"، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی.
قادری، طاهره و رحمت‌الله ترکان (1391) «بررسی مسائل اجتماعی شهر تهران (مطالعة‌ سی‌سالة اخیر)»، در: مجموعه مقالات دومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی در ایران، جلد هشتم، تهران: آگاه.
قادری، طاهره و سپیده رضایی (1393) «رابطة سرمایة فرهنگی و گرایش جوانان به مد (تفاوت بین دختران و پسران)»، علوم اجتماعی، دورة بیست‌ویکم، شمارة 66: 1-35.
قنبرى، سیروس و همکاران (1390) «مقایسة نظام ارزشى دبیران با دانش‏آموزان دورة پیش‏‌دانشگاهی»،  اندیشه‏هاى نوین تربیتى، دورة هفتم، شمارة 1: 29-48.
کریمی، یوسف (1376) روا‌ن‌شناسی اجتماعی، تهران: بعثت. 
کوزر، لویس (1380) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
گیدنز، آنتونی (1392) راست و چپ فرانسوی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: علمی.
گیدنز، آنتونی (1394) تجدد و تشخص، مدرنیته و هویت شخصی، تهران: نی.
وبلن، تورستاین (1392) نظریة طبقة تن‌آسا، ترجمة فرهنگ ارشاد، تهران: نی.
وزیری، هاجر، حسین بهروان و علی یوسفی (1391) «مصرف نمایشی پوشاک و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دبیرستانی شاهرود»، علوم اجتماعی، سال نهم، شمارة 2: 183-198.
Ellen Roach-Higgins, Mary & Joanne B. Eicher. (1992) "Dress and identity" Clothing and Textiles Research Journal, Volume: 10 issue: 4, page(s): 1-8.