نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه کردستان (سنندج)

2 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توان‌بخشی و سلامت اجتماعی تهران

3 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی

4 کارشناس مسئول دفتر امور آسیب‌های اجتماعی بهزیستی لرستان

چکیده

کار کودک در خیابان پدیده ای پیچیده ، چند بعدی و رو به رشد است که به عنوان یکی از مسائل اجتماعی در جامعه مطرح می باشد. مطالعه حاضر به روش ارزیابی سریع و پاسخ، در سال 99-1398 با استفاده از روش های کیفی( بحث گروهی متمرکز، مصاحبه ی عمیق) و کمی جهت گردآوری داده ها از افراد مطلع کلیدی و کودکان خیابانی اجرا شد. در بخش کیفی، با نمونه گیری هدفمند، 10 مصاحبه فردی با مطلعان کلیدی و 3 بحث گروهی با استفاده از پرسشنامه های نیمه ساختار یافته با کودکان خیابانی انجام گرفت. در بخش کمی پس از شناسایی 21 پاتوق خیابانی کار کودکان با استفاده از نمونه گیری زمان – مکان و پرسشنامه، اطلاعات 75 کودک خیابانی در پاتوق‌های کار کودکان جمع آوری شد. به منظور تحلیل داده ها در بخش کیفی از تحلیل محتوای کیفی استفاده شد.
یافته ها نشان می‌دهد بیشتر کودکان خیابانی خرم آباد به کارهایی از جمله انواع دست فروشی( فروش آدامس، پشمک، گل، و...) شیشه پاک کردن ماشین و وزن کشی مشغول اند.کودکان خیابانی شهر خرم آباد عمدتا پسر و از نظر ترکیب ملیتی- قومیتی همگی ایرانی هستند. یافته های این مطالعه، نشان می‌دهد که فقر، عامل اصلی در ورود کودکان به خیابان است. علاوه بر عامل اقتصادی، عوامل دیگری همچون وضعیت نامطلوب اجتماعی- اقتصادی خانواده ها از جمله: اعتیاد سرپرست خانواده، بی سوادی و کم سوادی والدین، نگاه ابزاری به فرزند توسط والدین، عدم مهارت و بیکاری سرپرست خانواده و حاشیه نشینی نیز نقش موثری در خیابانی شدن کودکان دارد.

کلیدواژه‌ها

افشانی، علیرضا؛ عسگری ندوشن، عباس؛ حیدری، محمد؛ نوریان نجف‌آبادی، محمد (1391) «تحلیلی بر وضعیت کودکان خیابانی و کار در شهر اصفهان»، فصلنامۀ جامعهشناسی کاربردی، شمارۀ 23: 85-102.
حسینی، حسن (1384) «وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 19: 155-173.
روشنفکر، پیام ( 1398) «راهنمای گام به گام تیم‌های اجرایی، مطالعه کشوری ارزیابی سریع و پاسخ به وضعیت کودکان کار و خیابانی 15 استان کشور 99-1398»، مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی به سفارش سازمان بهزیستی کشور، معاونت امور اجتماعی، دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی.
سازمان بهداشت جهانی (1387) مددکاری کودکان خیابانی، ترجمۀ عبدالباقی روشنی، تهران: نشر پرتو بیان.
قاسم‌زاده، فاطمه (1382) «کودکان خیابانی در تهران»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 7: 249-263.
قاسمی، افسانه؛ روشنفکر، پیام؛ مهرابی، آرزو؛ فرجی، بردیا؛ وامقی، مروئه (1398) «ویژگی‌های جمعیتی ـ اجتماعی کودکان خیابانی و عوامل مرتبط با خیابانی شدن آن‌ها: مطالعۀ ارزیابی سریع وضعیت در کرمانشاه»، مطالعات تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 1: 87-114.
محسن‌زاده، طاهره (1392) «مطالعۀ عوامل اجتماعی و فرهنگی خیابانی شدن کودکان در شهر خرم‌آباد در سال 1391». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه کاشان، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
مقدس جعفری، محمدحسین؛ ویسی‌نژاد، محمد؛ درستی، امیرعلی (1392) «بررسی عوامل مؤثر بر پیدایش و گسترش پدیده کودکان کار- مطالعۀ موردی شهر اهواز»، فصلنامۀ تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی ـ  واحد شوشتر، شمارۀ 2(2): 55ـ 72.
وامقی، مروئه؛ دژمان، معصومه؛ رفیعی، حسن؛ روشنفکر، پیام (1392) «ارزیابی سریع وضعیت کودکان خیابانی در شهر تهران، (علل و خطرهای کار کودکان خیابانی)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 1: 33ـ57.
وامقی، مروئه؛ سجادی، حمیرا؛ رفیعی، حسن؛ رشدیان، آرش (1388) «مرور نظام‌مند مطالعات کودکان خیابانی در دهۀ اخیر در ایران (فقر، عامل خیابانی شدن کودکان)»، رفاه اجتماعی، شمارۀ 35: 337-378.
وامقی، مروئه؛ رفیعی، حسن؛ سجادی، حمیرا؛ رشیدیان، آرش (1390) « مرور نظام‌مند مطالعات کودکان خیابانی در دهۀ اخیر در ایران: عوامل خانوادگی مرتبط و پیامدهای خیابانی شدن کودکان»، مسائل اجتماعی ایران، شمارۀ 1: 135-166.
یاری، علی ( 1399) «مدیر کل بهزیستی استان لرستان مطرح کرد: بیشترین تعداد کودکان کار لرستان در خرم‌آباد و بروجرد هستند»، < 84198345    / news.com/news https://jomhor>  
Awatey, S.L. (2014) “Assessing the Effects of Streetism on the Livelihood of Street Children: A Case Study of Kumasi (in Ghana)”, Research on Humanities and Social Sciences, No.4(9):165-173.
Kathuria, T.; Pandya; Apurva, K. (2020) “Listen i am too responsible! Effect of schooling on sense of trust,responsibility and belongingness to community of children working on the street in Chandigarh city, India”, Children and Youth Services Review.
Mathur, M.; Rathore, P.; Mathur, M. (2009) “Incidence, type and intensity of abuse in street children in India”, Child Abuse and Neglect, No.33: 907–913.
Reza, H.; Henly, J. R. (2018) “Health crises, social support, and caregiving practices among street children in Bangladesh”, Children and Youth Services Review, No.88: 229-240.
Woan, J.;  Linand, J.; Auerswald, C. (2013) “The Health Status of Street Children and Youth in Low- and Middle-Income Countries: A Systematic Review of the Literature”, Journal of Adolescent Health, No.53: 314-321.