نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی دانشگاه یزد

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی توسعۀ اقتصادی دانشگاه یزد

چکیده

عرفی شدن باعث شده که نقش دین و کارکردهای آن در زمینۀ اجتماعی و فردی فرو ریزد. مدرنیته و مؤلفه‌های آن (جهانی شدن، فردگرایی، علم‌گرایی) فرآیند عرفی شدن را شدت بخشیدند. این تحقیق به روش پیمایش به بررسی تأثیر مؤلفه‌های مدرنیته بر ابعاد عرفی شدن دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه یزد پرداخته است. روش نمونه‌گیری به صورت طبقه‌ای و برای سنجش متغیرها از پرسش‌نامۀ محقق استفاده شد. بر اساس نتایج تحقیق، بین مؤلفه­های مدرنیته (فردگرایی و جهانی ­شدن و علم­گرایی) و عرفی شدن دانشجویان رابطۀ مستقیم و معنادار وجود دارد (001/0p <). مدل معادلات ساختاری نشان داد که میزان تأثیر مؤلفه­های مدرنیته بر عرفی شدن دانشجویان، 47/0 است که نشان‌دهندۀ رابطۀ مستقیم این دو متغیر
می­باشد. به طور کلی یافته‌های تحقیق نشان دادند که مدرنیته و عناصر آن نقش اساسی در گسترش فرآیند عرفی شدن داشته است، به صورتی که در اقشار جوان و دانشجو، به علت تغییرات نسلی، پذیرش عناصر عرفی شدن و مدرنیته برای آنها آسان­تر می باشد.
 

کلیدواژه‌ها

اسپنسر، هربرت (و دیگران) (1381) جامعۀ سنتی و جامعۀ مدرن: مدرنیته، مفاهیم انتقادی، ویراستار مالکوم واترز، ترجمه منصور انصاری، تهران: انتشارات نقش جهان.
افشارکهن، جواد (1383) بازخوانی جامعه­شناختی سنت­گرایی و تجددطلبی در ایران بین دو انقلاب، تهران: انتشارات آوای نور.
افشارکهن، جواد؛ بلالی، اسماعیل؛ سلیمان‌پور، محمدعلی (1390) "بررسی وضعیت عرفی شدن دانشجویان و برخی عوامل مؤثر بر آن (در میان دانشجویان دختر و پسر دانشگاه بوعلی سینا)"، جامعه­شناسی کاربردی، دورۀ 22، پیاپی 41، شمارۀ 1، 158-135.
برگر، پیتر ال. (و دیگران) (1377) افول سکولاریزم: دی‍ن‌ خ‍ی‍زش‌گ‍ر و س‍ی‍اس‍ت‌ ج‍ه‍ان‍ی، ترجمه افشار امیری، تهران: نشر پنگان.
بروس، استیو (1387) مدل سکولار شدن غرب، مترجم محمدمسعود سعیدی، تهران، گام نو.
بشیریه، حسین (1380) موانع توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
بهشتی، سیدصمد؛ قاسمی، وحید (1392) "تبیین تجربی نظریه‌های عرفی شدن در ایران"، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 1، 61-91.
پویافر، محمدرضا؛ داوری مقدم، سعیده (1394) "بررسی رابطه میان گرایش به سبک زندگی مدرن و عرفی شدن؛ مطالعۀ تجربی در ایرانِ پس از انقلاب اسلامی"، فصلنامۀ ژرفا پژوه، 4(5): 29-51.
پویافر، محمدرضا؛ نوابخش، مهرداد (1389) "بررسی نشانه‌های عرفی شدن برای مطالعۀ تجربی در ایران"، مسائل اجتماعی ایران، 1 (2)، 8-30.
پیپا، نوریس؛ اینگلِهارت، رونالد (1387). مقدس و عرفی: دین و سیاست در جهان: کند و کاوی در جوامع مذهبی و غیرمذهبی جهان، ترجمه مریم وتر، تهران: انتشارات کویر.
تامسون، کنت (و دیگران) (1381) دینوساختاراجتماعی، ترجمه علی بهرام‌پور و حسن محدثی، تهران: کویر.
ترنر، برایان اس.  (1387)  وبر و اسلام: با پ‍ان‍وش‍ت‌ه‍ای‌ ان‍ت‍ق‍ادی‌ و م‍ق‍دم‍ه‌ای‌ ب‍ر ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اس‍ی‌ م‍اک‍س‌ وب‍ر، ترجمه‌ ح‍س‍ی‍ن‌ ب‍س‍ت‍ان‌، ع‍ل‍ی‌ س‍ل‍ی‍م‍ی‌، ع‍ب‍دال‍رض‍ا ع‍ل‍ی‍زاده‌، با همکاری مهدی صفار دستگردی، و دیگران، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حسن‌زاده، مهدی؛ علمی، قربان (1386) "منشأ دین از دیدگاه پیتر برگر"، ادیان و عرفان (مقالات و بررسی‌ها)، دفتر 83: 67-86.
زارع، مریم (1384). بررسی تغییر نگرش‌ها و رفتارهای دینی جوانان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی، راهنمای پایان‌نامه تقی آزاد ارمکی، مشاور علمی هوشنگ نایبی، دانشگاه تهران.
سراج‌زاده، سیدحسین (1383) "نگرش‌ها و رفتارهای دینی نوجوانان تهرانی و دلالت‌های آن برای نظریۀ سکولار شدن"، نمایۀ پژوهش، شماره 10-9، 105-120.
شجاعی زند، علیرضا (1380) عرفی شدن در تجربۀ مسیحی و اسلامی، تهران: انتشاراتی مرکز بازشناسی‌ اسلام‌ و ایران‌.
شجاعی زند، علیرضا (1385) "مسیرهای محتمل عرفی شدن در ایران"، مجلۀ جامعه شناسی ایران، دوره هفتم، شماره3، 30-65.
شجاعی زند، علیرضا؛ طالبان، محمدرضا؛ صنعتی شرقی، نادر (1389) "بررسی رابطۀ جهانی شدن فرهنگی و عرفی شدن فردی با تأکید بر نقش عوامل زمینه‌ای (مطالعۀ بین ملتی)"، مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شماره 1: 134-160.
شرودر، رالف (1387) "افسون‌زدایی و ناخوشایندی‌های آن"، در: دنیوی شدن در بوتۀ نقد، گردآوری و ترجمه محمدرضا زمردی، رشت: انتشارات حق‌شناس.
طالبان، محمدرضا؛ رفیعی بهابادی، مهدی (1396) "تحلیلی بولی و کلان‌نگر از عرفی شدن در ایران"، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 4 (10)، 32-9.
قاسمی، وحید؛ وحیدا، فریدون؛ ربانی، رسول؛ ذاکری، زهرا (1389) "شناخت تأثیر طبقۀ اجتماعی بر نگرش نسبت به جریان نوگرایی در شهر اصفهان"، جامعه‌شناسی کاربردی، پیاپی 37، شماره اول، 68ـ43.
کیویستو، پیتر (1380) اندیشه­های بنیادی در جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
گیدنز، آنتونی (1387) تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، مترجم ناصر موفقیان. تهران: نی.
ویلم، ژان پل (1377) جامعه شناسی ادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، نقد و بررسی محمدتقی جعفری. تهران، مؤسسۀ فرهنگی و انتشاراتی تبیان.
هاشمیان‌فر، سیدعلی؛ و هاشمی، مولود (1392) "بررسی نمودهای عرفی شدن دین در سبک زندگی جوانان شهر اصفهان (با تأکید بر نظریۀ عرفی شدن"، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و چهارم، پیاپی 49، شماره اول،176-153.
هلد، دیوید (1369) مدل­های دموکراسی، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر روشنگران.
همیلتون، ملکلم (1387) جامعه‌شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی انتشاراتی تبیان.
یزدانی­مقدم، احمدرضا (1384)  "سکولاریسم و سکولاریزاسیون"، علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم (ع)، شماره .3
Anderson, Karen (2010) "Irish Secularization and Religious Identities: Evidence of an Emerging New Catholic Habitus". Social Compass. 57(10). 15-39.
Berger, Peter L. (1967) The Sacred Canopy: The Elements of a SociologicalTheory of Religion. Garden City: Doubleday.
Cnaan, Ram A; Richard J. Gelles; Jill W. Sinha (2004) “Youth and Religion: The Gameboy Generation Goes to “Church””, SocialIndicators Research, 175-200.
Cukur, Cem Safak; Guzman, Maria Rosario de; Carlo, Gustavo (2004) “Religiosity, Values, and Horizontal and Vertical Individualism-Collectivism: A Study of Turkey, the United States, and the Philippines”, The Journal of Social Psychology, 144(6), 613-634.
Ecklund, Elaine Howard; Park, Jerry Z.; Veliz, Phil Todd (2008) "Secularization and Religion Change among Elite Scientists: A cross-cohert comparison”, Social Forces, V. 86, No. 4. 1805-1839
Featherstone, Richard; Sorrell, Katie L. (2007) "Sociology Dismissing Religion? The Presentation of Religious Change in Introductory Sociology Textbooks”, The American Sociologist, Vol.38, No.3:78–98.
Hobhouse P. (2005) Historia ogrodów. [The story of gardening]. Arkady, ISBN 83-213-4375-9, Warszawa, Poland.
Wolf, Christof (2008) "How Secularized is Germany? Cohort and Comparative Perspectives". Social Compass. 55 (2). 111-126.