نوع مقاله : علمی
نویسندگان
1 استادیار گروه جامعه شناسی- دانشگاه تهران
2 کارشناس ارشد جامعهشناسی
3 دانشجوی دکتری جامعهشناسی
چکیده
تفکر اجتماعی متفکران مسلمان در دو سدۀ اخیر عمدتاً برای پاسخگویی به نیازهای مسلمانان در عصر جدید بهوجود آمده است. پیدایش علوم جدید و تحولات صنعتی در جوامع غربی و ظهور استعمار ازیکسو و از طرف دیگر نفوذ آرا و افکار مدرنیته در میان متفکران جوامع اسلامی، الگوبرداری یکسویه از تمدن غربی را در اندیشه و بیان برخی از آنان به همراه داشت. از طرف دیگر، متفکران مسلمانی بودند که میخواستند علل عقبماندگی مسلمانان را کشف کنند و براساس آن سربلندی آغازین را به مسلمانان بازگردانند. آنها در تلاش بودند تا با ایدۀ بازگشت به اسلام و گاه با وامگیری بسیاری از مفاهیم مدرن غربی نظیر فردگرایی، آزادی، برابری، شورا و دموکراسی و امتزاج آنها با اسلام بتوانند با ارائۀ قرائتی جدید از اسلام و بازسازی آن، پاسخی مناسب به مسائل پیش روی جامعۀ اسلامی بدهند یا در سطحی بالاتر دانش اجتماعی مناسب را تولید کنند. تفکر پیشرفت و سکولاریزم دو مسئلۀ مهم آنها بود که تحقق آنها در خاورمیانه در چالش با دین و سنتهای اجتماعی بود. در این مقاله با بررسی آرای محمد عابدالجابری در سه سطح موضوع، روش و نظریه با تأکید بر مفهوم عقل عربی ایدۀ ایجاد تفکر اجتماعی مستقل و بومی را مورد بررسی قرار دادیم. در سطح موضوع مسئله، به مقولات آسیبشناختی بومی و پدیدهها و مفاهیم مورد توجه وی پرداختیم. و در سطح روش و نظریهْ محیط رشد و آموزش نظری، نظریات و متفکران مؤثر در اندیشه، و چارچوبهای نظری مورد استفادۀ این متفکر را بررسی کردیم.
کلیدواژهها