نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیاگروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران مرکزی

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی

چکیده

وجود فرهنگ­ها و اقوام  و ادیان گوناگون از جمله مسائلی است که به کشور ما ایران، ساختار ویژه­ای بخشیده است. پیروان آیین صابئین مندایی یکی از
مغفول­مانده­ترین اقلیت­های دینی و قومی است که در استان خوزستان و به‌خصوص در شهر اهواز زندگی می­کنند. میناکاری روی طلا و نقره از مشاغل سنتی مندائیان است که امروزه صابئین با آن شناخته می‌شوند. این مقاله با هدف توصیف و تفسیر
روی­آوری صابئین مندائی اهواز به عنوان یک اقلیت قومی ـ دینی به حرفۀ زرگری و میناکاری روی طلا و نقره و استمرار آن تا به امروز است. مطالعه در زمرۀ پژوهش‌های کیفی است و با رویکرد قوم‌نگارانه انجام شده و  برای گردآوری داده­ها از ابزار مشاهده و  مصاحبۀ نیمه­ساخت­یافته استفاده شده است.  برای تحلیل داده‌ها نیز از روش تحلیل مضمونی بهره گرفته شده است. بر اساس یافته­های تحقیق، پیوند وثیقی بین حرفه و شغل صابئین  و هویت دینی ـ قومی آنان وجود دارد و همین امر سبب تداوم حرفۀ زرگری و میناکاری بر روی طلا و نقره در بین  آنان شده است. همچنین یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد صابئین مندائی با اشتغال به  حرفۀ  زرگری و میناکاری و با استفاده از زبان تصویر یا نقر نقوش بر فلزات و به‌ویژه فلزات گران‌بهای طلا و نقره به بیان اعتقادات دینی و سرگذشت تاریخی خود به مردمان سرزمین‌هایی که در آن زندگی می‌کنند، پرداخته‌اند، و  از آن به‌ عنوان ابزاری برای «هویت‌یابی قومی و دینی» خود استفاده می‌کنند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

انجمن صابئین مندائی (1391) ماهنامۀ بیت مندا (خبرنامۀ داخلی انجمن)، سال دوازدهم، شمارۀ 133، مردادماه، ص6.
ایمان، محمد تقی، کلاته ساداتی، احمد (1394)، روش‌شناسی تحقیقات کیفی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ سوم.
بارو، رابرت (1386) «دین و عملکرد اقتصادی»، ترجمه علی سرزعیم، روزنامۀ دنیای اقتصاد، شمارۀ 1238.
حزبایی‌زاده، محمد (1390) «صابئین ایران و عراق از منظر یک مستشرق» (نگاهی به کتاب مندائیان عراق و ایران نوشتۀ لیدی دراور)، ماهنامۀ تخصصی کتاب ماه دین، سال چهاردهم، شمارۀ 163: 36-31.
خلیلی عراقی، سیدمنصور؛ عبدلی، قهرمان (1384) «مشکل اطلاعات نامتقارن در کالاهای اعتباری و نقش آموزه‌های دینی در آن»، پژوهش های رشد و توسعۀ پایدار (پژوهش‌های اقتصادی)، دورۀ 5، شمارۀ 3: 113-131.
سوئدبرگ، ریچارد (1395) جامعه شناسی اقتصادی، ترجمه علی اصغر سعیدی، تهران: انتشارات تیسا.
صدیق سروستانی، رحمت الله؛ هاشمی، سید ضیاء (1381) «گروه‌های مرجع در جامعه‌شناسی و روانشناسی اجتماعی با تأکید بر نظریه‌های مرتن و فستینگر»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 20: 149-167.
عموعبداللهی فاطمه؛ سفیری، خدیجه (1395) «بررسی هم‌کناری تفکر انتقادی و ابعاد دین‌داری در میان دانشجویان کارشناسی ارشد»، دوفصلنامۀ تربیت اسلامی، شمارۀ 11: 45-66.
عربستانی، مهرداد (1383) تعمیدیان غریب: مطالعه‌ای مردم­شناختی در دین­ورزی صابئین مندائی ایران، تهران: نشر افکار.
فلیک، اووه (1388) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
کرسول، جان (1396) پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد، ترجمة حسن دانایی فرد و حسین کاظمی، تهران: انتشارات صفّار، چاپ سوم.
گیدنز، آنتونی، با همکاری کارن بردسال (1388) جامعه شناسی، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر نی، چاپ اول از ویراست چهارم.
محمدپور، احمد (1392) روش تحقیق کیفی ضد روش، تهران: نشر جامعه‌شناسان، چاپ دوم.
ممتحن، حسینعلی (1337) تحقیق در احوال و مذاهب و رسوم صابیان عراق و خوزستان، چاپ آفتاب.
میثاقی، مریم؛ مرادمند، فرناز  (1381) «میناکاری صابئین»،  فصل‌نامۀ تخصصی کتاب ماه و هنر، شمارۀ 54-53: 126-122.
وبر، ماکس (1388)  اخلاق پروتستانی و روح سرمایه­داری، ترجمة عبدالکریم رشیدیان و پریسا منوچهری کاشانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم.
گِنزا رَبّا اَلکِنزَ العَظیم الکِتابُ المُقَدَّس لصابئه المِندائین (2008) بغداد، الطبعه الرابعه، مطبعه جعفر الصامی.
Jefferson, Tony; Hall, Stuart (1990) Resistance through Rituals: Youth Subcultures in Post-War Britain, London, Routledge.