نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه پیام‌نور

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

چکیده

هدف مطالعۀ حاضر بررسی وضعیت نزاع‌های خیابانی شهروندان سنندج و عوامل و مؤلفه‌های مؤثر بر آن است. روش نوشتار حاضر کیفی و مبتنی بر نظریۀ زمینه‌ای است که در آن 15 نفر از افراد درگیر در نزاع‌های خیابانی ازطریق نمونه‌گیری هدفمند و گلوله‌برفی انتخاب شده و در مطالعه مشارکت کرده‌اند. داده‌های پژوهش به‌روش مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری شده و از روش مقایسه‌ای مداوم استراوس و کوربین نیز برای تحلیل داده‌ها استفاده شده است. از میان 64 کد اولیه، هفت مقوله انتخاب شد و با توجه به روابط و مقایسة آنها، مقولۀ "بی‌قوارگی اجتماعی‌ـ‌انسداد کنش ارتباطی" به‌منزلة مقولۀ مرکزی معرفی شد. یافته‌های پژوهش مبتنی بر مصاحبه با افراد درگیر در نزاع‌های خیابانی و کدگذاری پاسخ‌ها، حاکی از آن است که سه‌دسته عوامل علّی، زمینه‌ای و مداخله‌ای در الگوی پارادایمی مؤثر شناخته شده‌اند: عوامل علّی شامل ضعف مهارت‌های ارتباطی، کاهش آستانۀ تحمل و اختلافات مالی و خانوادگی؛ عوامل زمینه‌ای، ازجمله شامل محل سکونت، پایگاه اجتماعی‌ـ‌اقتصادی و تحصیلات فرد و والدین، و مؤلفه‌های مهیاکنندة موقعیت نزاع و درگیری در سطح شهر سنندج بوده‌اند؛ عوامل مداخله‌گر یا  تسهیل‌کننده دربرگیرندة خشونت ساختاری و فقر فرهنگی بوده است. از نتایج این مطالعه برمی‌آید که اثر متقابل این عوامل و تعامل بین آنها زمینه‌های نزاع، گرایش به نزاع و درنهایت وقوع نزاع خیابانی در شهر سنندج را فراهم کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

افشانی، سیدعلیرضا؛ نوائی، سعید؛ دلبازی اصل، مجتبی (1394) بررسی پدیده نزاع در بین شهروندان ساکن شهر یزد، مجله پژوهش های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، دوره 4، شماره 1، تابستان 1394: 79-94.
ایمان، محمد‌تقی(389) مبانی پارادایمی روش‌های کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی، قم : پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 
اینگلهارت، رونالد و کریستین ولزل (1389) نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمة یعقوب احمدی، تهران: کویر.
آزادارمکی، تقی و مسعود عالمی ‌(1390) «بررسی نقش فقدان انسجام کارکردی نهادهای جامعه در روند جرایم ‌در سه دهة اخیر»، بررسی مسائل اجتماعی در ایران، سال دوم، شمارة 2: 7-37
پورافکاری، نصراله (1383). «نزاع‌های جمعی محلی»، در مجموعه مقالات اولین همایش ملی طرح مسائل جامعه‌شناسی ایران، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی: 373-386.
تبیت، مارک (1384) فلسفة حقوق، ترجمة حسن رضایی خاوری، مشهد: مؤسسة فرهنگی قدس.
تولائی، نوین و جلیل یاری (1390) «بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به مهاجرت درون‌شهری در تهران با تأکید بر احساس نابرابری فضایی»، مجلهتحلیلاجتماعینظم و نابرابریاجتماعی، شمارة 4: 110-79.

جلائی پور، حمیدرضا(1386) ایران جامعه‌ای مدرن اما بدقواره، مجله بازتاب اندیشه، شهریور و مهر، شماره89-90: 3-30.

چلبی، مسعود (1375) جامعه‌شناسی نظم و تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران: نی.
چلبی، مسعود؛ مبارکی، محمد (1384) تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان، مجله مطالعات اجتماعی، دوره 6، شماره 2: 3-44.
حیدری، رمضان؛ فرج اللهی، مهرداد (1389) ارائه شاخصی جدید جهت بررسی محرومیت های شهری و روستایی، مجله اقتصاد شهر، زمستان، شماره 8 ‏(15): 19-33.
دادبان، حسن و  سارا آقایی (1387) «بازدارندگی و نقش آن در پیشگیری از جرم»، فصلنامة حقوق، دورة  نودوسوم، شمارة 7: 125-148.
رابرتسون، یان (1374) درآمدی بر جامعه (با تأکید بر نظریه‌های کارکردگرایی. ستیز و کنش متقابل نمادی). ترجمه: حسین بهروان. مشهد: نشر آستان قدس رضوی.
رحیمی، پوریا؛ شاکری، رویا (1396) بررسی عوامل اجتماعی‌ـ‌اقتصادی مرتبط با نزاع و درگیری فردی در سنندج، مجله دانش انتظامی کردستان، شماره 2(6): 42-60.
زارع‌زاده اردشیر، لیلا؛ آقایاری هیر، توکل (1396) بررسیی عوامل اجتماعی-اقتصادی مرتبط با نزاع -درگیری فردی (مورد مطالعه: شهروندان بالای 15 سال شهر تبریز)، فصلنامه دانش انتظامی آذربایجان شرقی، دوره هفتم، شماره سوم (پیاپی 26) پاییز:  115- 162.
 ستوده، هدایت الله (1383) آسیب شناسی اجتماعی (جامعه شناسی انحرافات)، تهران: انتشارات آوای نور.
سلیمی، علی و محمد  داوری (1391) جامعه‌شناسیکجروی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1383) آسیب‌شناسیاجتماعی، تهران: سمت.
عادلی، علیرضا (1392) نزاع، علل، پیامدها و راهکارها، شیراز: نوید شیراز.

 عبداللهیان، حمید؛ شیخ انصاری، مهین(1395) مفهوم سازی و عملیاتی کردن کنش ارتباطی هابرماس در فیسبوک، مجله  جامعه پژوهی فرهنگی، سال هفتم، شماره 3(پیاپی 21): 113-147.

عشایرى، طاها و ایمانى جاجرمى، حسین. (1392). «مطالعه جامعه‏شناختى عوامل موثر بر شکل‌گیرى نزاع‌هاى دسته جمعى روستایى (مورد مطالعه: روستاى پریخان از توابع شهرستان مشگین شهر)، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعى، ش 34: 6-39.
قاسمی، یارمحمد و خلیل کمربیگی (1397) «بازسازی معنایی نزاع فردی در میان محکومان نزاع در استان ایلام»، مطالعات اجتماعی، 11(2): 119-98.
کوئن، بروس(1372) مبانی جامعه شناسی، ترجمه: غلامعباس توسلی، تهران: سمت.
محسنی تبریزی، علیرضا و محمد رحمتی (1381) «سیری در مفاهیم و نظریه‌های خشونت و پرخاش و پرخاشگری به‌منظور ساخت و ارائة یک مدل علی‌ـ توصیفی خشونت و ورزش»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 19: 153-125.
محسنی تبریزی، علیرضا (1383) وندالیسم، تهران: انتشارات آن.
محمدپور، احمد(1389) ضد روش؛ روش تحقیق کیفی تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
مرکز آمار ایران (1390)  گزارش سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
ممتاز، فریده(1381) انحرافات اجتماعی (نظریه ها و دیدگاه ها)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
واحدی، ناصر؛ بهستانی، رضا و حسن‏زاده، مرتضی. (1392). «بررسی عوامل مؤثر بر نزاع و درگیری فردی از دیدگاه شهروندان در سال 1392(مطالعة موردی شهر خوی)، فصلنامة دانش انتظامی آذربایجان‌غربی، سال ششم ـ ش 21: 47-74.
Bourgois, P. (2010) “Recognizing Invisible Violence: A Thirty-Year Ethnographic Retrospective‟. in Barbara Rylko-Bauer, Linda Whiteford, and Paul Farmer, eds., Global Health in Times of Violence .Santa Fe, NM: School of Advanced Research Press, Pp 17-45.
Buzan, B. Weaver, O. (1998), “Libralism and security: the contradictions ofthe liberal leviathan”, Copenhagen peac research institute (COPRI) Working papers.
Cloward, Richard A., Ohlin, Lloyd E. (1961) Delinquency and opportunity. A theory of delinquent gangs. London: Routledge.
Craig A. A and L. Rowellhusmann (2003), Human Aggrassion: A Social-Cognitive View, The Sage Handbook of social Psycology, 14: 296-323.
Doob, C.B. (2016), Social inequality and social stratification in US society, London: Routhledge.
Farmer P.E, Nizeye B, Stulac S, Keshavjee S (2006) “Structural Violence and Clinical Medicine”. Journal of PLoS Medicince, 3(10): e449. 
Fisher, R (2000),Sources of Conflict andMethods of conflict ,Resolution, International Peace and Conflict ResolutionSchool of International Service,The American University,c. 1677, Rev. 1625.
Galtung, Johan (1969) "Violence, Peace, and Peace Research". Journal of Peace Research. 6(3): 167-191.
Giorgi, P. (2007) Countering with nonviolence the pervasive structural violence of everyday life — the case of three small Italian townships, in Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS), Developed under the auspices of the UNESCO, Eolss Publishers, Oxford.
Glaser, B. and Straus, A. L. (1967) The Discovery of Grounded • Theory: Strategies for Qualitative Research, Chicago: Aldine.
Grabb, E. G. (1986) Theories of Social Inequality: Classical and Contemporary Perspectives, Toronto: Rinchard and Winston.
Hagan, John (1988). Modern Criminology: Crime, Criminal Behavior and its control, New York: MC Graw, Hill-Inc.
Haynie, D.L., Silver, E., Teasdale, B. Haynie, D.L. Silver, E. & Teasdale, B. (2006) "Neighborhood Characteristics, Peer Networks and Adolescent Violence". Journal of Quantitative Criminology, vol. 22, p 147-169.
Markowitz, F.E. (2001) “Attitudes and Family Violence: Linking intergenerational and culthural theories”. Journal of Family Violence. Vol. 16, No, 1: 205-218.
Rowson M (2012) Violence and development, in Structural violence and the underlying causes of violent conflict (Salvage J, Rowson M, Melf K and Sandoy I Eds, 2012) Medical Peace Work course 4.
Steadman, D. (2008) "Warfare Related Trauma at Orendorf, A Middle Mississippian Site in West-Central Illinois", American Journal of Physical Anthropology, vol. 136, p 51–64.
Vowell, Paul R. (2007) "A Partial Test of an Integrative Control Model: Neighborhood Contexts, Social Control, Self- Control, and Youth Violent Behavior", Western Criminology Review, vol. 8(2), p1-15.