نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید آیت الله میرزایی ¹
• معصومه قاراخانی ²

¹ جامعه شناس و پژوهشگر

² دانشگاه علامه طباطبائی. دانشکده علوم اجتماعی

چکیده

مرامنامه‌ها و منشورهای اخلاق حرفه‌ای علم از ضروری‌ترین و بدیهی‌ترین اقدامات انجمن‌های علمی در ترویج اخلاق علم است و این کدها معمولا در چارچوب رشته و فعالیت علمی مورد نظر تدوین می‌شوند. این مقاله با تمرکز بر مرامنامه‌های نمونه‌ای از انجمن‌های‌ علمی در جهان در پی پاسخ به این پرسش است، که اصول اخلاق حرفه‌ای میان انجمن‌های علمی در جهان کدام است؟ و انجمن های علمی بر سر چه اصولی وفاق دارند و این وفاق به چه میزان است؟ برای پاسخ به دو پرسش پیش گفت با روش تحلیل محتوای کیفی و کمی متن مرامنامه‌ها و بررسی 235 کد اخلاق حرفه‌ای مربوط به 28 انجمن علمی مورد پژوهش قرار گرفت. نتایج بررسی نشان داد، با وجود این که کدنامه‌ها از ساختار چندگانه و متنوع برخوردارند در مجموع و با فراوانی متفاوت به 21 کد اصلی فروکاسته می‌شوند. چنان که در میان انجمن‌های علمی بر سر برخی کدها توافق بیشتری وجود دارد و کدهایی مانند «احترام به حقوق و تفاوت‌های فردی و فرهنگی»، «رعایت اصول انتشار» و «رعایت اصول پژوهش» فراگیرتر هستند. سوای کدهای وفاق، نوع کدهای اخلاق حرفه‌ای بیانگر آن است که نقش فرهنگ رشته بر تعیین اصول اخلاق حرفه‌ای و تناسب رشته با انتظاراتی که از حرفه‌ای‌های آن رشته می‌رود، مورد توجه انجمن‌های علمی مورد بررسی است.

کلیدواژه‌ها

• علم
• اخلاق علم
• اخلاق حرفه‌ای
• انجمن علمی