انجمن جامعهشناسی ایرانمجله مطالعات اجتماعی ایران2008-365314420201221.جامعهشناسی الهیات کرونا: چالشهای مذهبی و برونداد نهایی63124463610.22034/jss.2020.244636FAعمادالدین باقیمدرس. گروه حقوق، دانشگاه بین المللی چهابهارهادی درویشیدکترای جامعه شناسیJournal Article20210627محور اصلی مقالۀ حاضر، گزارشِ چالشهای رخدادۀ مذهبی در بحران کرونا و مصادیق و جزئیاتی از این چالش در ایران با نگاهی جامعهشناختی است. با توجه به فرضیات و پیشبینیهای گوناگون مطرحشده، از جمله افول دین و دینداری و چیرگی سکولاریسم بر اثر بحران کرونا، و چالشهای سهمگینی که در برابر مذهب برانگیخته است، مقاله به برونداد این چالشها و پاسخ به این پرسش میپردازد که آیا در دورۀ پساکرونا دین تضعیف میشود یا به محاق میرود؟<br />روش مطالعه، اسنادی و گزارشی ـ توصیفی و تحلیلی است و نظریۀ کارکردگرایی دورکیم[1] و وبر[2] به عنوان چارچوب تئوریک مقاله در نظر گرفته شده است. <br />در پایان، این نتیجه به دست آمده است که بر اثر بحران کرونا کارکردهای دین در ابعادی تضعیف، و در ابعادی دیگر، تقویت شده است؛ همان طور که تجربۀ تاریخی نشان میدهد که دین، تحت تأثیر چالشهای عظیم ممکن است تغییر صورت و گفتمان پیدا کند اما از بین نمیرود.<br /><strong> </strong><br /> <br /><br clear="all" /><br /><br />[1] David Émile Durkheim<br /><br /><br />[2] Maximilian Karl Emil Weberhttp://www.jss-isa.ir/article_244636_5fc43e782e1e957cf4d67d7fe041ab8c.pdfانجمن جامعهشناسی ایرانمجله مطالعات اجتماعی ایران2008-365314420201221.از کربلا تا گوادالوپ: مقایسۀ الگوی پیادهرویهای زیارتی در دوران همهگیری کرونا237024463710.22034/jss.2020.244637FAمحمدرضا پویافراستادیار جامعهشناسی دانشگاه علوم انتظامی امینمهشید رضاییدانشجوی دکتری تاریخ ایرانِ معاصر، دانشگاه الزهراJournal Article20210627همهگیری کرونا بسیاری از حوزههای اجتماعی از جمله دین را به چالش کشید. در این میان، زیارتها و زیارتگاهها نیز چالشی مهم را در دوران همهگیری کرونا تجربه کردند. در این پژوهش به نحوۀ مواجهۀ چهار آیین زیارتیِ پیاده در جهانِ مسیحی و مسلمان پرداخته شد تا به نوعی مواجهۀ دینداران و اشتیاق آنها به زیارت در دورۀ بحران زیستی مورد مطالعه قرار گیرد. گوادالوپ[1] در مکزیک، فاطیما[2] در پرتغال، کامینو دِ سانتیاگو[3] در اسپانیا، و پیادهروی اربعین در عراق، چهار آیین پیادهروی مورد مطالعه را تشکیل دادهاند. روش پژوهش، روش اسنادی به کمک گردآوری اطلاعات از برگزاری آیینهای پیادهروی مورد مطالعه در دوران همهگیری کرونا است. این اطلاعات از پایگاههای اطلاعاتی و خبری گردآوری شدهاند و پس از طبقهبندی، مورد مقولهبندی و تفسیر کیفی قرار گرفتهاند. نتایج پژوهش نشان داد که هیچیک از چهار آیین مورد بررسی، در دوران همهگیری کرونا، کاملاً تعطیل نشده، اما با محدودیتهایی مواجه بودهاند. این محدودیتها در مورد اربعین در کمترین حد بود. اما سه زیارت دیگر بهویژه فاطیما و گوادالوپ با کمترین میزان زائر با استفاده از ظرفیتهای زیارتِ مجازی و آنلاین برگزار شده است. در سه آیین پیادهروی مسیحی، دولتها و مقامات بهداشتی در کنار مقامات کلیسا، به طور کامل، محدودیتهای سختی را برای حضور زائران اعمال کردند. اما در مورد پیادهروی اربعین، هرچند همراهی و همکاری مناسب بین مرجعیت تشیع در ایران و عراق با نظرات مسئولان بهداشت و درمان وجود داشت، اما زائران در سطحی وسیع و به دلیل باورِ به عدم بیماریِ زائرِ اربعین، دستورالعملها و نکات بهداشتی را نقض کردهاند.<br /><strong> </strong><br /> <br /><br /><br />[1] Guadalupe<br />گواذالوپه (با ذ و با ـه در آخر) صحیح است، ولی در این مقاله شکل رایجترِ گوادالوپ را به کار میبریم.<br /><br /><br />[2] Fátima<br /><br /><br />[3] Camino de Santiagohttp://www.jss-isa.ir/article_244637_4a83261fcd55523d989771f5188fea72.pdfانجمن جامعهشناسی ایرانمجله مطالعات اجتماعی ایران2008-365314420201221Religion and Covid 19: Part of the Problem or Part of the Solutionدین و دینداری و کووید 19: بخشی از مسئله، بخشی از راه حل7610524450010.22034/jss.2021.529747.1534FAصلاح الدین قادریاستادیار گروه جامعهشناسی دانشکده ادبیات و علومانسانی دانشگاه خوارزمی0000-0001-5320-6289نیلوفر اورعیدانشجوی دکتری رشتۀ مسائل اجتماعی ایران دانشگاه خوارزمیJournal Article20210519This article examines the reciprocal relationship between religion and social problems. The relationship between religion and Covid-19 is not purely a one-way relationship but an interaction exist between both. To investigate the effect of virus prevalence on the doctrinal dimension of religiosity, the secondary analysis was performed on the results of existed surveys. To assess the impact of disease on the ritual and consequential dimension, a descriptive-analytical method was used. findings of the research in the doctrinal dimension show that although the prevalence of this disease has made some people doubt their religious beliefs, but it hflas strengthened the beliefs of more people. In the ritual dimension, although mass rituals have been shut down, new information technologies have made virtual communities possible and created novel enchanting forms of serremonies. It is concluded that beliefs of individuals whose religion are reflected in the doctrinal dimension, has been strengthened after the pandemic and the institutional religion, which is seen in the collective rites, has been weakened.<strong>مقدمه</strong>: شیوع ویروس کرونا پیامدهای اجتماعی گوناگونی داشته و سبب ظهور یا تشدید برخی مسائل اجتماعی شده است. دین یکی از عرصههای مهمی است که در تأثیر متقابل و محسوس با این پدیده قرار گرفته است. مقالۀ حاضر به بررسی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری دین، از دریچۀ بررسی مسائل اجتماعی پرداخته است. به باور نویسندگان رابطۀ دین (بُعد اعتقادی و بُعد مناسکی) و کووید 19 رابطۀ یکطرفه نبوده است و تعاملی بین این دو پدیده رخ داده که مقاله به آن میپردازد.<br /><strong>روش:</strong> برای بررسی تأثیر شیوع ویروس بر بُعد اعتقادی دینداری، روش تحلیل ثانویه بر روی نتایج نظرسنجیهای داخلی و خارجی انجام شده، و در بخش تأثیر آن بر بُعد مناسکی و پیامدی، از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است.<br /><strong>یافتهها</strong>: یافتههای پژوهش در بعد اعتقادی نشان میدهد هرچند شیوع این بیماری عدهای را به تردید در اعتقادات مذهبیشان واداشته، اما به تقویت بنیانهای اعتقادی تعداد بیشتری از مردم انجامیده است. در بعد مناسکی هرچند باعث تعطیلی مناسک جمعی شده است اما فناوریهای نوین اطلاعات، اجتماعات مناسکی مجازی را امکانپذیر ساخته و صورتهای افسونزای بدیعی برای دین ایجاد کردهاند.<br /><strong>بحث:</strong> در پی رخ دادن بیماری کووید 19، میتوان گفت که دین فردی که در بعد اعتقادی متبلور است، به دلیل این اتفاق تقویت شده، و دین نهادی که اغلب در مناسک جمعی تبلور مییابد، تضعیف شده است.http://www.jss-isa.ir/article_244500_9461b6ab6cd95e41694beef370e11a9c.pdfانجمن جامعهشناسی ایرانمجله مطالعات اجتماعی ایران2008-365314420201221A Phenomenological Study of Mourning in Coronavirus Deathsمطالعۀ پدیدارشناسی آیین سوگواری در مرگهای ناشی از ویروس کرونا10612724636710.22034/jss.2020.246367FAمحسن کیانیدانشجوی دکتری جامعهشناسی مسائل اجتماعی ایران دانشگاه شهید باهنر کرمانفخرالسادات هاشمینسبدانشجوی دکتری جامعهشناسی مسائل اجتماعی ایران دانشگاه شهید باهنر کرمانJournal Article20210925Mourning and lamentation as part of the literature, culture, customs, and traditions of all ethnic groups, have long been common among different nations of the world. In Iran, due to the existence of religious and traditional values, mourning ceremonies are collective and deeply present in people's social life. Covid 19 pandemic has caused shocking situations globally that affected many people’s lives. The spread of the new virus has changed mournings and has changed the way people deal with the phenomenon of death so that no one except close relatives and family members could attend the death related ceremonies. Restrictions to hold seremonies for friends and acquaintances, has toughened conditions in the performing rituals of mourning.<br />Using a phenomenological approach, this article analyzes the life experiences of people who lost their loved ones due to the Coronavirus and were unable to perform the rituals properly. 15 participants were selected using purposive sampling method and interviewed via in-depth interviews. Five main categories were extracted from the data analysis. Visiting in the virtual suspended space, death without farewell, quarantine and dual feelings of fear and grief, virtualization of mourning, marginalization of rituals and traditions in burial.<strong></strong>عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملتهای مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص میدهد. در ایران به دلیل وجود ارزشهای دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملاً جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونهای که با شنیدن فوت یکی از اقوام و آشنایان، بلافاصله بازماندگان به منزل متوفّا میروند و با آنها همدردی میکنند. این کار پیوندهای معنوی و خانوادگی را حفظ میکند و باعث ترویج همبستگی و همدلی میشود. متأسفانه بیماری همهگیر ویروس کرونا در سراسر جهان باعث ایجاد وضعیت نگرانکنندهای شده و تعداد بسیاری از مردم را تحت تأثیر قرار داده است. گستردگی شیوع ویروس جدید، مناسک مرگ و سوگواری را دگرگون کرده است و بر نحوۀ کنش افراد با پدیدۀ مرگ تأثیر گذاشته، به نحوی که غیر از اقوام نزدیک و اعضای خانواده کسی نمیتواند در مراسم شرکت کند. عدم اجازۀ برگزاری مراسم ترحیم و نبود دوستان و آشنایان جهت تسلی خاطر افراد داغدیده در تحمل غم و ناراحتی واردشده، پیامدها و شرایط دشواری در فرایند سوگ و برگزاری آیینها به وجود آورده است. این مقاله با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی به واکاوی تجارب زیستۀ افراد پرداخته است که به واسطۀ بیماری کووید 19 عزیز خود را از دست دادند و نتوانستهاند آیینها و مراحل سوگ را بهدرستی انجام دهند. مشارکت کنندگان 15 نفر بودند که با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبۀ عمیق با آنها انجام گرفته است. پنج مقولۀ اصلی از واکاوی دادهها استخراج شدند که عبارتند از: بیمارپرسی و عیادت در فضای معلق مجازی؛ مرگ بدون وداع؛ قرنطینه و احساس دوگانۀ ترس و اندوه؛ مجازی شدن سوگواری؛ به حاشیه رفتن مناسک و سنتها در خاکسپاری.http://www.jss-isa.ir/article_246367_c4d86d3d1137051e14acd10697847cc6.pdfانجمن جامعهشناسی ایرانمجله مطالعات اجتماعی ایران2008-365314420201221The Types of Religiosity in Confrontation with Coronavirus: An Introduction to the Sociology of Evilاصناف دینداری در مصاف کرونا: درآمدی بر جامعهشناسی شرّ12815824380710.22034/jss.2021.138492.1463FAعباس مهرگانعضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهرانمحمد رضا بیاتعضو هیئت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهرانJournal Article20201021The present paper is a report of an experimental study that examines the attitude towards the Corona pandemic and observes religious attitudes from the perspective of the sociology of evil and the sociology of religion. An online survey was conducted to interview the sample consisted of 273 Iranians. The aims of this descriptive study are: 1) Measuring attitude towards the dichotomy of divine/natural essence of Coronavirus, 2) Measuring attitude towards the dichotomy of good/evil essence of Coronavirus, and 3) Examining the correlation of attitudes in both cases with the components of faith in Allah. The first finding is that a new multiplex dichotomy of <em>divine/natural and good</em>/<em>evil</em> is formed based on the results. The second and most important finding is that the study of the correlations between the components of faith in God, on the one hand, with views toward the dichotomies of divine/natural and good/evil, on the other hand, illustrates the existence of two various types of religiosity in confrontation with Coronavirus:<em> </em><em>thoughtful religiosity </em>and <em>imaginative religiosity</em>. Thoughtful religiosity is shaped around the natural-evil pole of the dichotomy, and imaginative religiosity around its divine-good pole.مقالۀ حاضر گزارش پژوهش تجربی است که به بررسی نحوۀ نگرش به پاندمی کرونا و مطالعۀ نگرش دینی در این دوران از منظر جامعهشناسی شرّ در پیوند با جامعهشناسی دین میپردازد. نمونۀ تحقیق حاضر تشکیل شده است از 273 نفر از ایرانیان ساکن داخل کشور که به صورت آنلاین مورد پرسش قرار گرفتهاند. اهداف این تحقیق توصیفی عبارتند از 1) سنجش نگرش در مورد دوگانۀ ماهیت طبیعی ویروس کرونا در مقابل ماهیت الهی آن، 2) سنجش نگرش در مورد دوگانۀ خیر یا شرّ بودن ویروس کرونا، 3) بررسی همبستگی نگرشها در هر دو مورد با مؤلفههای ایمان به خداوند. اولین یافتۀ پژوهش آن است که در اثر همبستگیهای موجود میان نگرش به دوگانههای ماهیت الهی/طبیعی و خیر/شرّ بودن ویروس کرونا، دوگانۀ مرکب و جدید «خیرِ الهی» در مقابل «شرّ طبیعی» پدید آمده است. دومین و مهمترین یافته آن است که بررسی همبستگی میان مؤلفههای ایمان به خدا از سویی، با نگرش به دوگانههای خیرِ الهی و شرّ طبیعی از سوی دیگر، از وجود دو سنخ متفاوت دینداری در مواجهه با ویروس کرونا پرده برمیدارد: دینداری تفکّرگرا و دینداری تصوّرگرا. دینداری تفکّرگرا پیرامون قطب شرّ طبیعی این دوگانه، و دینداری تصوّرگرا حول قطب خیرِ الهی آن شکل گرفته است. http://www.jss-isa.ir/article_243807_20c2f0d1cd33d945f02d0236a14b969e.pdfانجمن جامعهشناسی ایرانمجله مطالعات اجتماعی ایران2008-365314420201221Religious Feelings and Family Adjustment with The Covid-19 Crisis: A Phenomenological Study in Sistan and Baluchestan Provinceاحساسات دینی و سازگاری خانواده با بحران کووید 19: مطالعۀ پدیدارشناسانه در استان سیستان و بلوچستان15918324636810.22034/jss.2020.246368FAالهام شیردلاستادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیستان و بلوچستانفاطمه حامی کارگردانشجوی دکتری جامعهشناسی، دانشگاه کاشانمحسن حاکمیدانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزیJournal Article20210925Emotions play a valuable role in the activities and shaping the living of individuals and families. Religious feelings during illnesses such as the Covid 19 pandemic help people to cope better with disease by creating positive attitudes. This study aims to use a qualitative approach and descriptive phenomenology to understand the religious and emotional life experiences of families to adjust to the Coronavirus crisis in the context of Sistan and Baluchestan province. In this study, 40 males and females were interviewed using in-depth interviews and purposive sampling. The criterion determining the sample size was to reach the theoretical saturation. Using Colaizzi's method of analysis, data were classified into eight sub-themes and 45 primary themes. The core theme of the emotional transcendence of the family regarding the divine source consists of five sub-themes: “facilitating family life with the power of divine faith in Coronavirus conditions, Divine support for eliminating the fear of death in corona conditions, religious family and improving the family mood, positive religious feelings in the family, and Divine assistance in transition from corona danger”. The final core theme indicates that the construction of dimensions of the transcendence of religious feeling, the pattern of religious feeling regulation, emotional connection with the divine source, and religious feelings, in general, are the reasons for the adjustment of families in Sistan and Baluchestan during the Coronapandemic.احساسات یکی از ابعاد مهم زیست دینی و اجتماعی است که نقش ارزندهای در فعالیتها و سازندگی جهان زندگی افراد و خانوادهها دارد. احساسات دینی در زمان بیماریها نظیر همهگیری کرونا با ایجاد نگرش مثبت در فرد موجب کنار آمدن بهتر افراد و خانوادهها در شرایط سخت میشود. پژوهش حاضر جهت دستیابی به فهم تجربۀ زیستۀ احساسات دینی در سازگاری خانوادهها با بحران اپیدمی کرونا در بافت استان سیستان و بلوچستان با رویکرد کیفی و روششناسی پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفت. در این پژوهش 40 نفر از اعضای زن و مرد خانوادهها، با شیوۀ نمونهگیری هدفمند مورد مصاحبۀ عمیق قرار گرفتند. معیار تعیین حجم نمونه بر اساس رسیدن به نقطۀ اشباع نظری تعیین شد. اطلاعات با روش تحلیل کولایزی<sup>[1]</sup> در 2 مضمون اصلی و 8 مضمون فرعی و 45 مضمون اولیه طبقهبندی شد. مضمون اصلی تعالی احساسی خانواده با تمسک به سرچشمۀ الهی از پنج مضمون فرعی تسهیل زندگی خانوادگی با قدرت ایمان الهی در شرایط کرونا، پناه الهی و زدودن ترس از مرگ در شرایط کرونا، خانوادۀ دینمدار و بهبود روحیۀ خانوادگی، احساسات مثبت دینی در خانواده، و امداد الهی در گذار خانواده از خطرات کرونا، تشکیل شده است. همچنین مضمون اصلی تجدید تنظیم احساس دینی در مقابله با کرونای چالشزا از مضامین فرعی بحرانزدایی با تقویت احساس تعلق دینی در خانواده، بازاندیشی مثبت و تداوم کنشهای دینی خانوادگی مطابق با شرایط کرونا، و احساس منفی ناشی از تقلیل دین، استخراج شده است. مضمون نهایی تحقیق نشانگر آن است برساخت ابعاد تعالی احساس دینی، الگوی تنظیم احساس دینی، پیوند احساسی با سرچشمۀ الهی، و به طور کلی احساسات دینی، از دلایل سازگاری خانوادههای منطقۀ سیستان و بلوچستان در جریان افت و خیزهای کرونا است.<br /> <br />.[1] Colaizzi (Paul Francis Colaizzi 1938—2010)http://www.jss-isa.ir/article_246368_9688ce0b88ac3f7c6f3b24a763c7d19d.pdf