مجله مطالعات اجتماعی ایران

بررسی جامعه شناختی بوروکراتیزاسیون حوزة علمیة قم با رویکرد وبری1 )فرآیندها، چالشها و موانع(

سارا شریعتی مزینانی؛ مهدی سلیمانیه

دوره 7، شماره 1 ، فروردین 1392، ، صفحه 81-112

چکیده

  نهاد حوزة علمیه در طول حیاتش به صورت قابل توجهی در حوزه های مختلف بر جامعة ایران تأثیر گذاشته و از آن تأثیر پذیرفته است و بنابراین شایستة توجه جدی و تحلیل جامعه شناختی است. شواهد و قرائنی وجود دارد که به نظر می رسد این نهاد مهم و مؤثر در سه دهة اخیر، و بخصوص در حوزة علمیة قم، با تغییراتی جدی روبه رو بوده است. یکی از این تغییرات مهم روند ...  بیشتر نهاد حوزة علمیه در طول حیاتش به صورت قابل توجهی در حوزه های مختلف بر جامعة ایران تأثیر گذاشته و از آن تأثیر پذیرفته است و بنابراین شایستة توجه جدی و تحلیل جامعه شناختی است. شواهد و قرائنی وجود دارد که به نظر می رسد این نهاد مهم و مؤثر در سه دهة اخیر، و بخصوص در حوزة علمیة قم، با تغییراتی جدی روبه رو بوده است. یکی از این تغییرات مهم روند روبه تزاید بوروکراتیزه شدن نظام آموزشیحوزه است. این پژوهش بر آن بوده تا ابتدا با رویکردی جامعه شناختی به ارائة توصیفی مختصر از کلیت این تغییر بپردازد. سپس با مطالعة آخرین نظرات مکتوب نمایندگان اصلی « بوروکراسی » طیف مدافع این تغییرات، در مقایسه با گزاره های اساسی سازندة مفهوم از منظر ماکس وبر در سنت جامعه شناختی، نشان می دهد که روند کلی این تغییرات بوروکراتیزاسیون » قرابت های فراوانی با مفهوم دارد. « در مرحلة بعد »پیامدها «ی  اجتناب ناپذیر این فرآیند را از منظر جامعه شناختی مورد بررسی قرار داده ایم تا نشان دهیم که حجم قابل توجهی از این پیامدها بر اثر اجرای این طرح در حال حاضر در حوزه به وقوع پیوسته است. در قسمت انتهایی، نمونه ای از مقاومت های جدی در برابر ابعاد مختلف انجام این پروژه در داخل حوزه بررسی شده است. روش اصلی این پژوهش مطالعة اسنادی بوده که در جریان آن طیفی از داده های اسنادی شامل مصاحبه ها، سخنرانی ها، کتاب ها و آمارهای رسمی مورد استفاده و بررسی قرار گرفته است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 279.96 K

بررسی انگاره‌های ذهنی روس‌ها دربارۀایرانیان بر مبنای سفرنامه‌های روسی

الهه کریمی ریابی؛ مازیار مظفری فلارتی

دوره 16، شماره 3 (ویژه نامه سید حسین العطاس و استعمارزدایی از دانش) ، آبان 1401، ، صفحه 81-96

https://doi.org/10.22034/jss.2023.1995958.1766

چکیده

  جهانگردان و مسافران غالباً نقش مهمی در توسعۀشرق‌شناسی داشته‌اند و سفرنامه‌ها، یکی از منابع ارزشمند در شرق‌شناسی هستند. سفرنامه‌های روسی دربارۀ ایران در قرن 19 میلادی حاوی نکات فراوانی دربارۀنوع دیدگاه روس‌ها به ایرانیان و همچنین برداشت و درک آن‌ها از خودشاناست. ایران به‌عنوان یک کشور آسیایی و روسیه به‌عنوان کشوری که خود را ...  بیشتر جهانگردان و مسافران غالباً نقش مهمی در توسعۀشرق‌شناسی داشته‌اند و سفرنامه‌ها، یکی از منابع ارزشمند در شرق‌شناسی هستند. سفرنامه‌های روسی دربارۀ ایران در قرن 19 میلادی حاوی نکات فراوانی دربارۀنوع دیدگاه روس‌ها به ایرانیان و همچنین برداشت و درک آن‌ها از خودشاناست. ایران به‌عنوان یک کشور آسیایی و روسیه به‌عنوان کشوری که خود را اروپایی می‌دانست، روابط پرفرازونشیبی در قرن 19 داشته‌اند. در این پژوهش با تکیه بر نظریات جامعه‌شناس معاصر، پروفسور سید حسین العطاس، دیدگاه رو‌س‌ها به ایران و زوایای زندگی فرهنگی و اجتماعی این کشور براساس سفرنامه‌هاو گزارش‌های روسی که در قرن 19 میلادی نگاشته شده مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین به این سؤال پاسخ داده می‌شود که روس‌ها به‌عنوان یک استعمارگر اروپایی چطور به زندگی مردم ایران نگاه می‌کردند و در سفرنامه‌های روسی چه تصویری از ایران به‌عنوان یک کشور مستقل آسیایی ترسیم شده است؟ همچنین تلاش خواهیم کرد تا مؤلفه‌هایی را که به اعتقاد پروفسور العطاس در شرق‌شناسی اروپایی وجود دارد، در چند نمونه از سفرنامه‌های روسی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی، نقش سفرنامه‌ها در شکل‌گیری انگاره‌های ذهنی راجع به ایران را تحلیل می‌کند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 694.08 K

دگرگونی های اجتماعی - اقتصادی ادغام روستاها در مناطق زلزله زده رودبار و منجیل

محمد مهدی رحمتی

دوره 1، شماره 2 ، تیر 1385، ، صفحه 83-110

چکیده

  مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که در مورد پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جابه جایی و ادغام روستاها در منطقه زلزله زده رودبار و منجیل انجام شده است.پس از وقوع زلزله مذکور،در خرداد ماه 1369 و در جریان بازسازی مناطق آسیب دیده زلزله ،حدود 170 روستا جابه جا شدند.از این تعداد 46 روستا افزون بر جابه جایی در معرض ادغام با روستاهای دیگر قرار گرفتند.مطالعه ...  بیشتر مقاله حاضر نتیجه پژوهشی است که در مورد پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جابه جایی و ادغام روستاها در منطقه زلزله زده رودبار و منجیل انجام شده است.پس از وقوع زلزله مذکور،در خرداد ماه 1369 و در جریان بازسازی مناطق آسیب دیده زلزله ،حدود 170 روستا جابه جا شدند.از این تعداد 46 روستا افزون بر جابه جایی در معرض ادغام با روستاهای دیگر قرار گرفتند.مطالعه حاضر با نگاهی به رویکردهای نظری موجود در مورد موضوع پژوهش تلاش کرده است تا در چهارچوب استراتژی معطوف به توسعه به بررسی دگرگونی ها و پیامدهای ادغام روستاها در منطقه زلزله زده زودبار و منجیل بپردازد.شیوه انجام دادن این مطالعه کیفی بوده و داده های پژوهش با بهره گیری از چند روش،شامل داده های اسنادی،پرسش نامه،مصاحبه عمیق و مشاهده میدانی گردآوری شده اند.یافته های پژوهش نشان میدهد که جابه جایی و ادغام روستاها از نظر فیزیکی باعث افزایش توانایی روستاهای مذکور در برابر آسیب های طبیعی اجتماعی و برخورداری آنان از برخی امکانات زیربنایی شده است.اما در کنار آن، جا به جایی و ادغام دگرگونی هایی را رقم زده که از نظر اجتماعی و اقتصادی حداقل در کوتاه مدت آسیب پذیری هایی را برای ساکنان این روستاها به وجود آورده است.    

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 215.38 K

سیاست انجمن‌های علمی در صیانت از اخلاق علم: تجربه‌های جهانی، تلاش‌های ملی

محمدامین قانعی‌راد؛ معصومه قاراخانی؛ سیدآیت‌الله میرزایی

دوره 12، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 83-110

چکیده

  حفظ شرافت علم و ارتقای اخلاق علم در ایران مستلزم مشارکت کنشگران علم در تحول ساختاری نهاد علم و بهره‌گیری از تجربیات جهانی است. در این مقاله، با طرح سه پرسش اصلی به بررسی برنامه‌ها و عملکرد انجمن‌های علمی ایران در زمینة اخلاق علم می‌پردازیم؛ ازجمله اینکه انجمن‌های علمی برای ارتقای اخلاق علم چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند، بر سر ...  بیشتر حفظ شرافت علم و ارتقای اخلاق علم در ایران مستلزم مشارکت کنشگران علم در تحول ساختاری نهاد علم و بهره‌گیری از تجربیات جهانی است. در این مقاله، با طرح سه پرسش اصلی به بررسی برنامه‌ها و عملکرد انجمن‌های علمی ایران در زمینة اخلاق علم می‌پردازیم؛ ازجمله اینکه انجمن‌های علمی برای ارتقای اخلاق علم چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهند، بر سر راه فعالیت‌های خود با چه مشکلاتی روبه‌رو هستند، و درنهایت، این انجمن‌ها، در جایگاه بخشی از صاحبان نفع و نفوذ علم در ایران، برای ارتقای اخلاق علم چه پیشنهادهایی دارند. برای پاسخ به این پرسش‌ها، پیمایشی با استفاده از پرسش‌نامه و طرح پرسش‌های باز در میان انجمن‌های علمی ایران صورت گرفت که 113 انجمن پرسش‌ها را پاسخ دادند و بازگرداندند. تحلیل یافته‌ها نشان می‌دهد که انجمن‌های علمی در ایران به مسئله‌مندی و ضرورت توجه به اخلاق علم اذعان دارند و پیشنهادهای آنها برای مقابله با هنجارشکنی و پیش‌گیری از ناراستی‌های علمی در سه بعد «آموزش»، «الگوسازی حرفه‌ای» و پی‌گیری «تغییرات ساختاری و سازمانی» درخور توجه است، اما تحقق این اهداف مستلزم وجود ساختار پشتیبان، امکانات لازم برای پیش‌گیری از هنجارگریزی، مجازات هنجارگریزان و ازهمه‌مهم‌تر صیانت از استقلال انجمن‌های علمی است، مسئله‌ای که با توجه به ماهیت انجمن‌های علمی ایران و جایگاه ساختاری آنها در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌سادگی ممکن نیست.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 277.75 K

مطالعه تفسیری هژمونی ارزش‌های بازار در مناطق مرزی نمونه موردی: شهرستان بانه و روستاهای دهستان شوی

سید احمد فیروزآبادی؛ حسین راغفر؛ هیوا احمدی

دوره 13، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 85-107

https://doi.org/10.22034/jss.2019.38124

چکیده

  در یک دهه اخیر بازار و تجارت مرزی در شهرستان بانه پیامدهای مختلفی داشته که در طول تاریخ این شهرستان بی‌سایقه بوده است. هدف پژوهش حاضر، معنا کاوی دیدگاه و ذهنیات افراد وتفسیر آنان از تحولات ارزشی در جامعه بانه می‌باشد. از روش نظریه زمینه‌ای برای رسیدن به اهداف تحقیق استفاده شده است. به اقتضای روش تحقیق اطلاعات با استفاده از فن مصاحبه ...  بیشتر در یک دهه اخیر بازار و تجارت مرزی در شهرستان بانه پیامدهای مختلفی داشته که در طول تاریخ این شهرستان بی‌سایقه بوده است. هدف پژوهش حاضر، معنا کاوی دیدگاه و ذهنیات افراد وتفسیر آنان از تحولات ارزشی در جامعه بانه می‌باشد. از روش نظریه زمینه‌ای برای رسیدن به اهداف تحقیق استفاده شده است. به اقتضای روش تحقیق اطلاعات با استفاده از فن مصاحبه عمیق  و اسناد و مدارک جمع‌آوری شده است و همچنین با روش نمونه‌گیری هدفمند، دو گروه متفاوت از افراد یعنی بازاریان (تعداد: 13 نفر) و فرهنگیان (تعداد: 14) انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند. سه مرحله اصلی کدگذاری برای هر دو گروه به طور جداگانه اجرا و در اخر کلیه مقولات هر دو گروه در سطحی انتزاعی بالاتر و تحت 18 مقوله نهایی ادغام شدند. این مقولات عباتند از: فقر تاریخی و سختی معیشت- بهبود زندگی بازاریان- بازدهی بالای مشارکت اقتصادی- ضعف بخش صنعت- بازدهی نامناسب کشاورزی و باغبانی- رونق بازار و تجارت مرزی- ارزش زادیی از تحصیلات عالی- کنشگری اقتصادی- بازاری شدن- کنش فرادستی شدن- کنش ترک تحصیل- سیطره پول- راحت طلبی- خودانگارگی- ارزش یافتن هویت مادی- ارزش یافتن منزلت مادی- افت کیفی تحصیل و دلزدگی از آن- تضعیف منزلت روحانیون و فرهنگیان. مقولات مذکور در مدل پارادایمی/ نظریة زمینه‌ای درک تحولات ارزشی صورت‌بندی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 284.72 K

آزار جنسی در محیط کار تهدیدی بر امنیت اجتماعی

سهیلا صادقی فسایی؛ مهسا لاریجانی

دوره 7، شماره 2 ، تیر 1392، ، صفحه 87-111

چکیده

  آزار جنسی علیه زنان در محیط کار از جملۀ جرایمی است که امنیت زنان شاغل را به خطرمی اندازد و پیامدهای زیان باری برای زنان به بار می آورد. زنان معمولاً به دلیل ترس ازدریافت برچسبهای ناروا، ازدست دادن شغل، بی آبرویی و انزوا درمقابل این جرایم سکوتمیکنند و در بهترین حالت سعی میکنند محیط کار خود را عوض کنند و در بدترین وجهممکن است تسلیم خواسته ...  بیشتر آزار جنسی علیه زنان در محیط کار از جملۀ جرایمی است که امنیت زنان شاغل را به خطرمی اندازد و پیامدهای زیان باری برای زنان به بار می آورد. زنان معمولاً به دلیل ترس ازدریافت برچسبهای ناروا، ازدست دادن شغل، بی آبرویی و انزوا درمقابل این جرایم سکوتمیکنند و در بهترین حالت سعی میکنند محیط کار خود را عوض کنند و در بدترین وجهممکن است تسلیم خواسته های مجرمان گردند.در مقالۀ حاضر که مبتنی بر تحقیقی کیفی است سعی کردیم با استفاده از مصاحبه هایعمیق با زنان شاغل در شهر تهران، به سه عنصر ویژگیهای مجرمان، قربانیان آزار جنسی ومحیطهای وقوع آزار جنسی و کمبود نظارت بر آنها بپردازیم. در ادامه نیز نقش پلیس زن رادر کشف جرایم خاموش علیه زنان و پیشگیری از آنها بررسی کرده ایم.یافته های این تحقیق براساس مصاحبه های عمیق با 27زن شاغل 71تا 32ساله درشهر تهران به دست آمده است.نتایج حاصل از بررسیهای کیفی نشان میدهد، قربانیان آزار جنسی عمدتاً زنان جوانو تحت سلطهای هستند که ازسوی رؤسا و مردان دارای قدرت و منزلت بالاتر مورد آزارجنسی واقع میشوند. آنان عمدتاً در بخشهای خصوصی فاقد نظارت و کنترل مورد آزارواقع شده اند. حضور پلیس زن و حمایت از زنان شاغل و اصلاح رویه های شکایات قانونیمیتواند گامهای مهمی برای کاهش آزار جنسی و ایجاد امنیت در محیط کار باشد

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 361.81 K

بازسازی زمینه ای پیامدهای کنش جنسی در اینترنت

مهدی ژیانپور؛ حکیمه ملک احمدی

دوره 9، شماره 2 ، تیر 1394، ، صفحه 88-107

چکیده

  ورود تکنولوژیهای جدید به جوامع پیامدهای درخور توجهی در زندگی افراد برجای میگذارد. بخشی از این پیامدها ناشی از آن است که تکنولوژی تسهیل کنندة دست یابی به امکان و زمینة کنشهای جدید است. دراین میان، اینترنت به علت ویژگیهای خاصی، مثل دامن زدن به پدیدة گم نامی، باعث شکل گیری کنشهای جنسی بدیعی شده است، کنشهایی که دنیای واقعی را ...  بیشتر ورود تکنولوژیهای جدید به جوامع پیامدهای درخور توجهی در زندگی افراد برجای میگذارد. بخشی از این پیامدها ناشی از آن است که تکنولوژی تسهیل کنندة دست یابی به امکان و زمینة کنشهای جدید است. دراین میان، اینترنت به علت ویژگیهای خاصی، مثل دامن زدن به پدیدة گم نامی، باعث شکل گیری کنشهای جنسی بدیعی شده است، کنشهایی که دنیای واقعی را نیز متأثر کرده است و پیامدهایی ناخواسته بر مناسبات و موضوعات آن تحمیل میکند. براین اساس و به دلیل اهمیت و بداعت این موضوعات، هدف اصلی پژوهش حاضر درک معنا و بازسازی زمینهای پیامدهای کنش های جنسی صورت گرفته در محیط سایبر بوده است. این مطالعه با رویکردی کیفی، مبتنی بر سنت نظریة زمینهای و با بهره گیری از راهبردهای نمونه گیری هدفمند (نمونه گیری نظری) انجام شده است. بدین منظور، در پاییز و زمستان سال 1389 با 19 نفر از کاربرانی که با هدف گفت وگوهای جنسی و سایبرسکس به اتاقهای گفت وگوی فارسی زبان مراجعه کرده بودند، مصاحبة عمیق صورت گرفت. تجزیه و تحلیل دادهها نیز در سه مرحلة کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی با استفاده از پارادایم کدگذاری اشتراوس و کوربین به انجام رسید. نتایج این پژوهش نشان میدهد، سکس مجازی فرایندی است که کاملاً به صورت تخیلی انجام میشود و هیچ حضورجسمانی از فرد دیگری در رابطه وجود ندارد. پیامدهای این فعالیتها، در سه دستة: پیامدهای کنشی (کنشجنسی رسانهای شده، سبک زندگی جنسی شده و ماجراجویی جنسی)؛ پیامدهای روانی (زندگی چندگانة مضاعف، تحلیل (تضعیف) روان تنی، کشاکش میل و وجدان) و پیامدهای نگرشی (نگاه جنسی به زن) تقسیم پذیر است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 323.4 K

نقش مادران در آموزش سلامت به دختران: تبدیل دانش سلامت به رفتار مرتبط با سلامت

خدیجه سفیری؛ سارا ایمانیان؛ فاطمه منصوریان راوندی

دوره 8، شماره 1 ، فروردین 1393، ، صفحه 88-106

چکیده

  در این مقاله با تحلیل ثانویۀ داده‌های طرح پژوهشی«مفاهیم سلامتی و بیماری و رفتارهای مرتبط با سلامتی نزد دختران دانشجو» نقش مادران را در آموزش سلامت به دختران بررسی کرده‌ایم. تحلیل گفتمان انتقادی یافته‌های این طرح پژوهشی نشان می‌دهد که دختران درباب سلامت آگاه‌تر از مادرانشان هستند، اما رفتارهای مرتبط با سلامت آنها مشابه مادرانشان ...  بیشتر در این مقاله با تحلیل ثانویۀ داده‌های طرح پژوهشی«مفاهیم سلامتی و بیماری و رفتارهای مرتبط با سلامتی نزد دختران دانشجو» نقش مادران را در آموزش سلامت به دختران بررسی کرده‌ایم. تحلیل گفتمان انتقادی یافته‌های این طرح پژوهشی نشان می‌دهد که دختران درباب سلامت آگاه‌تر از مادرانشان هستند، اما رفتارهای مرتبط با سلامت آنها مشابه مادرانشان است؛ آنها تحت تأثیر فرهنگ غالب به سلامتی خود اهمیت نمی‌دهند. این موضوع را می‌توان با نظریۀ یادگیری اجتماعی بندورا به این شیوه تحلیل کرد که دختران ازطریق مشاهدۀ رفتار سلامتی در مادران می‌آموزند که بیماری و درد را تا زمانی که در روند زندگی روزمرۀ آنان اخلال ایجاد نکرده است تحمل کنند، هرچند این شیوه با دانش و باور سلامتی در آنان مغایرت دارد. بنابراین، مادران در آموزش سلامت به دختران نقش محسوسی در تبدیل دانش به رفتار مرتبط با سلامتی دارند. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 188.14 K

نگرش دانشجویان درباب خانواده، زنان و جنسیت

خدیجه کشاورز

دوره 10، 4(اولین ویژه نامه فرهنگ دانشگاهی و نهادینه شدن گفتمان علم) ، دی 1395، ، صفحه 88-115

چکیده

   نگرش دانشجویان به مقولاتی مانند خانواده، ازدواج، و رابطة بین دو جنس، به‌دلیل جوان‌بودن دانشجویان، فهم ما را از طرح‌های آیندة آنها برای زندگی ارتقا می‌دهد. امری که در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی‌ـ اجتماعی بسیار تعیین‌کننده است. این پژوهش بر آن است تا به دنبال پاسخ به این سوالات باشد: جوانان چه نگاهی به سن ازدواج دارند، معیارهای ...  بیشتر  نگرش دانشجویان به مقولاتی مانند خانواده، ازدواج، و رابطة بین دو جنس، به‌دلیل جوان‌بودن دانشجویان، فهم ما را از طرح‌های آیندة آنها برای زندگی ارتقا می‌دهد. امری که در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی‌ـ اجتماعی بسیار تعیین‌کننده است. این پژوهش بر آن است تا به دنبال پاسخ به این سوالات باشد: جوانان چه نگاهی به سن ازدواج دارند، معیارهای مطلوب آنها برای ازدواج چگونه است، آیااین معیارها به‌سمت برابری بین دو جنس سمت‌وسو یافته‌اند، یا همچنان بر معیارهای متفاوت میان زنان و مردان تأکید می‌شود، نگاه دانشجویان به تقسیم کار جنسیتی چگونه است، نگاه دانشجویان به قوانین مدنی در حوزة خانواده و نیز اشتغال و فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی زنان چگونه است؟ پاسخ به این پرسش‌ها درک ما را از فاصله یا توافق ارزش‌ها و نگرش‌های دانشجویان با ارزش‌ها و نگرش‌های رسمی بهبود می‌بخشد. بدون تردید، این نگرش‌ها در میان دانشجویان با توجه به جنسیت، طبقة اجتماعی، قومیت، شهر محل تحصیل و... متفاوت است. تلاش ما در این مقاله فهم این گونه‌گونی‌ها و تفسیر این تفاوت‌هاست. در این مقاله، با تکیه بر مطالعات سراج‌زاده، جواهری و همکاران در 1382 و 1394، تلاش می‌شود با درک نگرش دانشجویان در حوزة خانواده، ازدواج و روابط بین دو جنس، تفسیری از تغییرات و نیز مقاومت در این حوزه‌ها حاصل شود. به‌نظر می‌رسد، با نگرش‌ها و هنجارهای برابری‌خواهانه در برخی زمینه‌ها، و سنتی در زمینه‌های دیگر مواجهیم. به‌عبارتی، شاهد تغییر در حوزه‌هایی و نیز مقاومت در حوزه‌های دیگر هستیم. شاید بتوان گفت که دانشجویان با نوعی خرد ابزاری به رابطة زن و مرد نگاه می‌کنند، آنجاکه تغییر را به نفع خود می‌بینند، آن را می‌پذیرند و آنجا که آن‌ را مخالف منافع خود ارزیابی می‌کنند، آن‌ را رد می‌کنند. یعنی ما در مورد مقولات مرتبط با جنسیت، با تغییر و سازش هم‌زمان روبه‌رو هستیم. روش ما در این پژوهش تحلیل ثانویه با تکیه بر پژوهش ارزش‌ها و نگرش‌های دانشجویان در دو مقطع 1382 و 1394 است. تلاش می‌شود روندها و تغییرات ایجادشده در طی این بازة زمانی تحلیل شود.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 305.62 K

برساخت اجتماعی هم‌باشی بر اساس تجربه زیسته نمونه‌ای از هم‌باشان

فرزانه فرامرزی؛ محمدصادق مهدوی؛ فرح ترکمان

دوره 11، 1 (اولین ویژه نامه جامعه شناسی خانواده) ، فروردین 1396، ، صفحه 92-119

چکیده

  یکی از مباحث مهم در دنیای امروز، بحث تحوّل در الگوهای هم­زیستی و شکل­گیری الگوهای جدید هم­زیستی دو جنس مخالف می­باشد. یکی از گونه­های جدید هم­زیستی که به عنوان یک پدیده­ی نوظهور اجتماعی مورد توجه محققان حوزه­ی خانواده در ایران قرار گرفته، هم­باشی است. هم­باشی به معنای زندگی مشترک دو جنس مخالف با هم، بدون ازدواج است. ...  بیشتر یکی از مباحث مهم در دنیای امروز، بحث تحوّل در الگوهای هم­زیستی و شکل­گیری الگوهای جدید هم­زیستی دو جنس مخالف می­باشد. یکی از گونه­های جدید هم­زیستی که به عنوان یک پدیده­ی نوظهور اجتماعی مورد توجه محققان حوزه­ی خانواده در ایران قرار گرفته، هم­باشی است. هم­باشی به معنای زندگی مشترک دو جنس مخالف با هم، بدون ازدواج است. در تحقیق حاضر که در کلانشهر تهران صورت گرفته، محققان برآنند که علاوه بر شناخت این پدیده، به ابعاد این هویت هم­زیستی از نگاه کسانی که این تجربه زیسته را داشته­اند، پی­ببرند؛ تا بتوانند تصویری از برساختِ این واقعیت اجتماعی ارائه دهند. این تحقیق با رویکرد روش­شناختی تفسیرگرایانه به روش « نظریه زمینه­ای» انجام گردید، با مصاحبه عمیق از 15 نفر از کنشگران هم­باش این نتیجه حاصل شد که، هم­باشی از نگاه این افراد در حقیقت خوانشی نو از مفهوم ازدواج در عصر حاضر می­باشد. خوانشی نو در جامعه­ای که در حال تجربه کردن اَشکال و صورت­های جدید از واقعیت­های اجتماعی دنیای مدرن است که هرچند در فضای فردی افراد به وقوع می­پیوندد، ولی حاصل شرایط جدید اجتماعی و اقتصادی جامعه است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 301.24 K

بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت روان در بین زنان سرپرست خانوار در شهر کرمان

سعیده گروسی؛ شیما شبستری

دوره 5، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 99-123

چکیده

  سلامت روان یکی از جنبه های مهم آسایش،و سلامت تلقی میشود.خانواده های زن سرپرست در ایران و جهان رو به ازدیادند.زنان سرپرست خانوار به علت شرایط خاصی که در زندگی تجربه می کنند از نظر سلامت روان در معرض خطرند.این پژوهش با هدف شناخت عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت روان زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی شهر کرمان انجام شده است.برای انجام این ...  بیشتر سلامت روان یکی از جنبه های مهم آسایش،و سلامت تلقی میشود.خانواده های زن سرپرست در ایران و جهان رو به ازدیادند.زنان سرپرست خانوار به علت شرایط خاصی که در زندگی تجربه می کنند از نظر سلامت روان در معرض خطرند.این پژوهش با هدف شناخت عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت روان زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی شهر کرمان انجام شده است.برای انجام این پژوهش از چارچوب نظری سرمایه اجتماعی،سرمایه اجتماعی شبکه و پیامدهای آن در حوزه سلامت استفاده شد.نمونه این پژوهش 325 زن سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی بودند و اطلاعات از طریق پرسش نامه دو قسمتی محقق ساخته و پرسش نامه جی اچ کیو بیست و هشت همراه با مصاحبه جمع آوری شد.نتایج نشان داد که نزدیک به 44 درصد افراد وضعیت مناسبی از نظر سلامت روان ندارند.متغیرهای سن،اعتماد اجتماعی،احساس تعلق،مشارکت اجتماعی،سرمایه اجتماعی،اندازه شبکه اجتماعی و فراوانی تماس با اعضای شبکه،همبستگی معنی داری با سلامت روان دارند.نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که حمایت مالی،حمایت عاطفی،حمایت خدماتی و مشارکت اجتماعی،مهم ترین عوامل اجتماعی پیش بینی کننده سلامت روان افراد مورد مطالعه محسوب میشوند.بنابراین،سرمایه اجتماعی شبکه،خصوصا در بعد کاردی،بیش از سرمایه اجتماعی عام در تبیین وضعیت سلامت روان مورد توجه است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 300.2 K

گرایش دانشجویان به انواع حجاب

سعید زاهد زاهدانی؛ عبدالله دشتی

دوره 1، شماره 1 ، فروردین 1385، ، صفحه 101-124

چکیده

  تصور و برداشت از بدن که امروزه به عنوان یکی از موضوع های مطرح در جامعه شناسی جهانی در آمده است در فرهنگهای مختلف متفاوت میباشد. به خصوص اختلاف نظر در مورد بدن زن و مرد بسیار بارز و روشن است.در برخی از جوامع بدن به عنوان یک موضوع خصوصی تلقی شده و از هر نوع عرضه و بهره برداری از آن در جوامع عمومی پیش گیری می شود.در برخی دیگر از جوامع بدن زینتی ...  بیشتر تصور و برداشت از بدن که امروزه به عنوان یکی از موضوع های مطرح در جامعه شناسی جهانی در آمده است در فرهنگهای مختلف متفاوت میباشد. به خصوص اختلاف نظر در مورد بدن زن و مرد بسیار بارز و روشن است.در برخی از جوامع بدن به عنوان یک موضوع خصوصی تلقی شده و از هر نوع عرضه و بهره برداری از آن در جوامع عمومی پیش گیری می شود.در برخی دیگر از جوامع بدن زینتی محسوب می شود که صاحب آن می تواند به شیوه های مختلف از آن بهره مند گردد.در ایران از زمانهای قدیم بدن به عنوان یک موضوع خصوصی تلقی شده و از عرضه و استفاده از آن در مجامع عمومی پیش گیری شده است. این امر در مورد زنان از شدت بیشتری برخوردار است.در این مقاله ضمن مروری بر تاریخ نحوه ی پوشش زنان در ایران به زمان حاضر می پردازیم و گرایش دانشجویان دختر را نسبت به نحوه پوشش خود مورد بررسی قرار می دهیم.می خواهیم بدانیم دانشجویان دختر در شرایط مختلف چه نوع پوششی انتخاب می نمایند و تغیر محیط اجتماعی تا چه حد در انتخاب نوع پوشش برای  آنان موثر می باشد.با توجه به تحولات اجتماعی صورت گرفته در کشور تاثیر تحولات حدود 10 سال را بر نحوه انتخاب پوشش دختران مورد بررسی قرار داده ایم.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 574.48 K

بررسی‌تبعیض‌جنسیتی‌ ‌ در‌کتابهای‌داستانی‌تالیفی‌کودکان‌از‌سال‌‌5831تا‌‌5831 (مطالعه‌موردی‌: ‌ کتابهای‌داستانی‌کانون‌پرورش‌فکری‌کودکان‌و‌نوجوانان)

جهانگیر جهانگیری؛ حبیب احمدی؛ حمید خوجانی

دوره 8، شماره 4 ، دی 1393، ، صفحه 35-54

چکیده

  کتابهای داستان کودکان نقش مهمی در انتقال فرهنگ، ارزشها، نقشهای جنسیتی و جامعه پذیریکودکان ایفا میکنند. بههمین دلیل، پژوهش حاضر، تبعویض جنسویتی در کتوابهوای داسوتانی در 1سطح: .6تبعیض جنسیتی در ارجاعات اجتمواعی اشوباص موذکر و مونو ، .0تبعویض جنسویتی درفعالیووتهووای اشووباص مووذکر و مونوو ، .5تبعوویض جنسوویتی در رفتارهووای اجتموواعی-عوواطفی،.1تبعیض ...  بیشتر کتابهای داستان کودکان نقش مهمی در انتقال فرهنگ، ارزشها، نقشهای جنسیتی و جامعه پذیریکودکان ایفا میکنند. بههمین دلیل، پژوهش حاضر، تبعویض جنسویتی در کتوابهوای داسوتانی در 1سطح: .6تبعیض جنسیتی در ارجاعات اجتمواعی اشوباص موذکر و مونو ، .0تبعویض جنسویتی درفعالیووتهووای اشووباص مووذکر و مونوو ، .5تبعوویض جنسوویتی در رفتارهووای اجتموواعی-عوواطفی،.1تبعیض جنسیتی در صفات، اشارات و کنایهها، را مورد بررسی قرار داده است و مسائلی مانند سوطحاشتغال، فعالیتهای حرفه ای، محل حضور زن و مرد، فعالیتهای خانگی، فعالیت تربیتوی بوا کوودک،فعالیتهای سیاسی-اجتماعی، فعالیتهای اوقات فراغت، فعالیتهای ماجراجویانه و اکتشافی، مقاومتدر برابر فشار، صفات، اشارات و کنایهها را مورد بررسی قرار گرفته است.در انجاج این پژوهش و پاسخ به سوال تحقیق، روش محتوا به کار گرفته شده اسوت. جامعوه آمواری ونمونه گیری یکی میباشد و شامل 51عنوان کتاب میباشد که در قالب 10داستان بیوان شودهانود. ازتکنیک پرسشنامه معکوس برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد و اعتبار آن بوا نقود بررسوی نظریوهتبعیض جنسیتی میشل، بح و تبادل نظر با متبصصوین توامین گردیود و جهوت پایوایی از "پایواییکدگذاری درونی" و "پایایی کدگذاری بیرونی استفاده گردید.در مجموع در کتابهای داستانی مورد بررسی، تبعیض جنسیتی در چهار سطح وجوود دارد و زنوان درجایگاهی فرودست تر از مردان به تصویر کشیده شده اند

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 250.33 K

مطالعۀ جامعهشناختی درگیری افراد در شرطبندیهای ورزشی (مطالعهای درباب دانشجویان دانشگاههای شهر رشت)

سعید کبیری؛ محمد مهدی رحمتی؛ محمود شارع پور؛ سیده معصومه شادمنفعت

دوره 9، شماره 4 ، دی 1394، ، صفحه 35-59

چکیده

  هدف پژوهش حاضر تبیین شرط‌بندی‌های ورزشی جوانان است. محققان با استفاده از نظریه‌های کنترل (خودکنترلی، پیوند اجتماعی و انتخاب عقلانی) سعی در تبیین چرایی درگیری افراد در فعالیت‌های مزبور دارند. به‌این‌منظور، با استفاده از نمونۀ 272 نفری از دانشجویان دانشگاه‌های شهر رشت فرضیات پژوهش آزمایش شد. نتایج نشان داد که خودکنترلی، پیوند اجتماعی ...  بیشتر هدف پژوهش حاضر تبیین شرط‌بندی‌های ورزشی جوانان است. محققان با استفاده از نظریه‌های کنترل (خودکنترلی، پیوند اجتماعی و انتخاب عقلانی) سعی در تبیین چرایی درگیری افراد در فعالیت‌های مزبور دارند. به‌این‌منظور، با استفاده از نمونۀ 272 نفری از دانشجویان دانشگاه‌های شهر رشت فرضیات پژوهش آزمایش شد. نتایج نشان داد که خودکنترلی، پیوند اجتماعی و انتخاب عقلانی درمجموع حدود 51 درصد از تغییرات شرط‌بندی‌های ورزشی و حدود 43 درصد از تغییرات تمایل به شرط‌بندی‌های ورزشی را پیش‌بینی می‌کنند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 300.33 K

چگونگی شکل گیری اصل ولایت فقیه به منزلة ساخت قدرت در جمهوری اسلامی

سید علیرضا بهشتی؛ مرضیه حاجی هاشمی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1395، ، صفحه 36-85

چکیده

  مقالة حاضر از رهگذر روش‌شناسی کیفی بر آن است تا به مطالعة چگونگی شکل‌گیری نهاد رسمی ولایت فقیه به ‌منزلة اصلی‌ترین رکن حکومتی نظام جمهوری اسلامی بپردازد و با تحلیل محتوای مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی سال 58 و شورای بازنگری سال 68 نشان دهد در کدام ساخت زبانی و با کدام دیدگاه‌های ذهنی و طی کدام فرآیند عاملیت و ساختار این ساخت قدرت ...  بیشتر مقالة حاضر از رهگذر روش‌شناسی کیفی بر آن است تا به مطالعة چگونگی شکل‌گیری نهاد رسمی ولایت فقیه به ‌منزلة اصلی‌ترین رکن حکومتی نظام جمهوری اسلامی بپردازد و با تحلیل محتوای مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی سال 58 و شورای بازنگری سال 68 نشان دهد در کدام ساخت زبانی و با کدام دیدگاه‌های ذهنی و طی کدام فرآیند عاملیت و ساختار این ساخت قدرت در این نوع بدیع از حکومت شکل گرفت و منسجم و تثبیت شد. بنابراین، با مروری کوتاه بر نظریة ولایت فقیه از دیدگاه امام‌خمینی (ره) و با اشاره‌ای به زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اعتقادی شکل‌گیری اصل ولایت فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی، واحدهای تحلیل تحت مطالعه قرار گرفت، و واحدهای معنا و واحدهای فشردة معنا تعیین و رمزگذاری شد. تفسیر مقولات برآمده از دل متن نشان داد که اصل ولایت فقیه چگونه و از بطن کدام دیدگاه‌ها و ساختارهای زبانی، اجتماعی و تاریخی به مقتدرترین ساخت قدرت در جمهوری اسلامی تبدیل شده‌است.    

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 405.12 K

بررسی عوامل و انگیزه های پیدایش و گسترش دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی- غیرانتفاعی در ایران مطالعه موردی: استان مازندران

ابراهیم صالحی عمران؛ قربانعلی ابراهیمی؛ ملیحه حسین زاده

دوره 4، شماره 3 ، مهر 1389، ، صفحه 54-70

چکیده

  مقاله حاضر به بررسی عوامل و انگیزههـای شـکلگیـری و توسـعه دانشـگاههـا و مؤسسـات آمـوزش عـالی غیردولتـی-غیرانتفاعی میپردازد. در سالهای گذشته، بخش آموزش عالی ایران، شاهد گسترش کمی دانشگاهها و مشارکت گستردهبخش غیردولتی در حوزه آموزش بوده است. به عبارت دیگر، تحولاتی در ساختار آموزش عالی ایران صورت گرفته که تـاحدودی چهره آن را تغییر ...  بیشتر مقاله حاضر به بررسی عوامل و انگیزههـای شـکلگیـری و توسـعه دانشـگاههـا و مؤسسـات آمـوزش عـالی غیردولتـی-غیرانتفاعی میپردازد. در سالهای گذشته، بخش آموزش عالی ایران، شاهد گسترش کمی دانشگاهها و مشارکت گستردهبخش غیردولتی در حوزه آموزش بوده است. به عبارت دیگر، تحولاتی در ساختار آموزش عالی ایران صورت گرفته که تـاحدودی چهره آن را تغییر داده است. یکی از این تحولات، افزایش نسبی و قابل توجه سهم بخش خصوصی یا غیردولتـیدر آموزش عالی ایران بوده است. بدین معنی که در سالهای گذشته، از یکسو شاهد تأسیس دانشگاههای غیرانتفاعی ازسوی اشخاص حقیقی در قالب هیئت مؤسس بودهایم و از طرف دیگر، درصد قابل تـوجهی از جوانـان متقاضـی آمـوزشعالی، با هزینه شخصی در دانشگاههای غیرانتفاعی مشغول به تحصیل شدهاند. به این ترتیب، اندکی از فشـار بـار مـالی واجتماعی بر روی دولت کاسته شده و شهروندان عرضهکننده و تقاضاکننده آموزش عالی آن را به دوش کشیدهاند. در اینمقاله، با استفاده از دادههای تجربی حاصل از پیمایش، علل و انگیزههای پیدایش و گسترش آموزش عالی غیرانتفاعی درایران بررسی شده است. جامعه آماری تحقیق، مؤسسان دانشگاههای غیرانتفاعی در ایران و دانشجویان شاغل به تحصـیلدر دانشگاههای غیرانتفاعی استان مازندران بودهاند. نتایج تحقیق ضمن تأیید نتایج برخی پژوهشهای میدانی گذشـته ونظریههای به خدمتگرفته، حاکی از آن است که مهمترین عوامل و انگیزههـای گسـترش آمـوزش عـالی غیرانتفـاعی یـاخصوصی در ایران عبارتاند از فشارهای اجتماعی، نیازهای حرفهای و اقتصادی جامعه، نـابرابری بـین عرضـه و تقاضـایآموزش عالی، تقاضامحور شدن آموزش عالی، گوناگونی تقاضا، عقلانیشدن تقاضاها و غیره

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 286.46 K

عوامل اجتماعی مؤثر بر تبدیل سفال از "صنعت" به "هنر" در ایران

اعظم راودراد؛ عاطفه فاضل

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 54-79

چکیده

  مقالة حاضر برای پاسخ به این‌پرسش تدوین شده‌است که چگونه سفال از حوزة وسائل زندگی عامة مردم، به حوزة هنر وارد شد. ازمنظر جامعه‌شناسی هنر، عوامل اجتماعی مختلفی درکارند تا برخی محصولات فرهنگی و حتی اقتصادی جامعه، محصول هنری تلقی شوند و برخی دیگر غیرهنری. سفال و سفال‌گری در ایرانِ گذشته صنعت تلقی می‌شد و در خانه‌های مردم به‌منزلة ...  بیشتر مقالة حاضر برای پاسخ به این‌پرسش تدوین شده‌است که چگونه سفال از حوزة وسائل زندگی عامة مردم، به حوزة هنر وارد شد. ازمنظر جامعه‌شناسی هنر، عوامل اجتماعی مختلفی درکارند تا برخی محصولات فرهنگی و حتی اقتصادی جامعه، محصول هنری تلقی شوند و برخی دیگر غیرهنری. سفال و سفال‌گری در ایرانِ گذشته صنعت تلقی می‌شد و در خانه‌های مردم به‌منزلة ابزار زندگی به‌کار می‌رفت، اما امروز محصولات سفالی کاربرد کمتری به‌مثابة وسیله دارد. امروزه، سفال‌گری نوعی هنر تلقی می‌شود که به دو دستة هنر عامه و هنر زیبا تقسیم‌پذیر است. مقالة حاضر، با مروری بر سیر تاریخی تحولات سفال، عوامل اجتماعی مؤثر بر این‌تغییرات را مطالعه می‌کند. روش تحقیق مقاله کیفی و متشکل از دو تکنیک اسنادی و مصاحبه است. یافته‌های تحقیق نشان داد از زمانی‌که ظروف سفالی به‌دلیل ورود ظروف چینی از شمار ابزار خانگی خارج شدند، درمعرض ازبین‌رفتن و فراموش‌شدن قرار گرفتند. ازآنجاکه این‌ظروف بخشی از مؤلفه‌های فرهنگی و هویتی جامعه را در طول سالیان تشکیل می‌دادند، نهادهای اجتماعی بر آن شدند تا با حفظ آنها به‌منزلة میراث فرهنگی از نابودی کلی این صنعت دستی جلوگیری کنند. فرهنگی، آن را به حوزة هنرهای زیبا وارد کردند و در عمل نیز موجب شکل‌گیری آثار سفالین کاملاً هنری شدند که در گالری‌های هنری به‌نمایش درمی‌‌آینددرنتیجه، به‌تدریج، با فعالیت‌های تبلیغی و 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 890.31 K

ناامنی هستی شناختیِ زندگی شهری در آثار روشنفکران ادبی )شهر تهران در دهه های چهل و پنجاه شمسی(

محمدامین قانعی راد

دوره 3، شماره 2 ، تیر 1388، ، صفحه 62-85

چکیده

  ایــن مقالــه بــه بررســی بازنمــایی تجربــۀ پدیدارشــناختی در آثــار روشــنفکــران ادبــی شــهر تهــران)شعرای نوپرداز( در دهههای چهل و پنجاه شمسی مـیپـردازد. دلیـل انتخـاب دهـههـای مزبـور، رشـد شـتابانشهرنشینی و برنامههای نوسازی در ایران و به ویژه، گسترش شهر تهران بـه لحـاظ جمعیتـی و توسـعۀ فضـاهایشهری در این دوره است. در پی ...  بیشتر ایــن مقالــه بــه بررســی بازنمــایی تجربــۀ پدیدارشــناختی در آثــار روشــنفکــران ادبــی شــهر تهــران)شعرای نوپرداز( در دهههای چهل و پنجاه شمسی مـیپـردازد. دلیـل انتخـاب دهـههـای مزبـور، رشـد شـتابانشهرنشینی و برنامههای نوسازی در ایران و به ویژه، گسترش شهر تهران بـه لحـاظ جمعیتـی و توسـعۀ فضـاهایشهری در این دوره است. در پی رونـد شـتابان صـنعتیشـدن و متعاقـب اصـلاحات ارضـی در ایـن دوران، یـک"جنبش مهاجرت" گسترده شکل گرفت و شهر تهران به یکی از کانونهای اصلی جذب مهاجران تبدیل شـد. دراین دوره، توسعۀ ادبیـات مـدرن حاصـل فعالیـت قشـر روشـنفکـری بـود کـه غالـب آنـان بـه لحـاظ خاسـتگاهجمعیتشناختی به تهران تعلق نداشتند. روشنفکران ادبی این دوره دیدگاهها و نگرشهای متنوعی داشـتند کـهبا وجود تجربۀ آنان از مدرنیته و گسترش فضایی و جمعیتی تهران با یکدیگر شـباهتهـایی را نشـان مـیدهنـد.برای شناخت تجربۀ روشنفکری، آثار برخی از شاعران نوپرداز این دوره چـون فـروغ فرخـزاد، سـهراب سـپهری،احمد شاملو، فریدون مشیری، حمید مصدق و محمدرضا شفیعی کدکنی انتخاب شـدهانـد. مـلاک انتخـاب ایـنشاعران، شهرت ادبی و گسترش سبک و تجدید چاپ مکرر آثار آنها طی سالهای مزبور و پس از آن است.چارچوب مفهومی و نظری این مطالعه تا حدی حاصل تقارب نظریات لوییس ویرث و آنتونی گیدنز است. در ایـنمقاله مفهوم "ناامنی هستی شناختی" برای توصیف نگرشهای عاطفی و شناختی شاعران بـه کـار مـیرود. رشـدشهرنشینی در دهههای چهل و پنجاه و در شرایط فقدان عرصه عمومی و جامعه مـدنی، بـا توسـعۀ یـک جامعـۀتودهای همراه بود که پا به پای آن، از خودبیگـانگی اجتمـاعی و احسـاس تنهـایی در بـین مـردم تهـران رسـوخمیکرد. توسعه شهر تهران با از دست دادن نقاط مرجع، حس فناپذیری، فقدان اعتماد اجتماعی و از دسـت دادنهویت شخصی در بین شهرنشینان پیوند داشت. این شاخصهـا از لحـاظ روانشـناختی ـ عـاطفی، بـه پیـدایش"ناامنی هستی شناختی" در بین مردم انجامید و با هول، اضطراب و احساس ناامنی روانی همراه بود. روشنفکرانادبی به عنوان لایۀ حساس جامعه، تنشهای این جامعه تودهای را بیش از همه درک میکردند و آثار آنان مبـینحس "ناامنی هستی شـناختی" در یـک جامعـۀ شـهری تـودهوار و در حـال رشـد اسـت. مشخصـههـای نـاامنیهستیشناختی، همچون حس بیمکانی و گمگشتگی، احساس مرگ ذهنی، عدم یقین، بـیمعنـایی و زنـدگی دریک شهر با روابط ناپایدار و اعتمادناپذیر و داشتن هویتی نامنسجم، ناتوان و در هـم شکسـته در آثـار ادبـی ایـن  دوره منعکس است. این مقاله با کاربرد روش تحلیل محتـوای کیفـی، مشخصـه هـای نـاامنی هسـتی شـناختی وواکنشهای متفاوت هویت جویی و امنیت خواهی، چون میل به مرگ، انتظار، میل به مهـاجرت و گریـز تخیلـی رادر آثار شاعران مزبور بررسی میکند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 284.92 K

بررسی جامعه شناختی دلایل پس اندازکردن و شیوه های آن نزد مردم مشهد به روش »رویش نظریه«

رامپور صدر نبوی؛ داریوش حیدری بیگوند؛ محمدرضا لطفعلی پور؛ غلامرضا صدیق اورعی

دوره 4، شماره 4 ، دی 1389، ، صفحه 62-83

چکیده

  بر اساس چهارچوب مفهومی مقاله، پسانداز، در اکثر حالتها، خودداری از مصرف در زمـان حـال اسـت. پـس مطالعـۀمصرف و تغییرات آن برای بررسی امر پس انداز، مدخلیت تام دارد. بنـابراین، پـس از چنـدین مرحلـه مصـاحبۀ عمیـق وگسترده با افراد مصاحبه شونده دربارة شیوههای مصرف و پسانداز و دلایـل و شـیوه هـای تصـمیم گیـریشـان و رفـت وبرگشتهای متعدد ...  بیشتر بر اساس چهارچوب مفهومی مقاله، پسانداز، در اکثر حالتها، خودداری از مصرف در زمـان حـال اسـت. پـس مطالعـۀمصرف و تغییرات آن برای بررسی امر پس انداز، مدخلیت تام دارد. بنـابراین، پـس از چنـدین مرحلـه مصـاحبۀ عمیـق وگسترده با افراد مصاحبه شونده دربارة شیوههای مصرف و پسانداز و دلایـل و شـیوه هـای تصـمیم گیـریشـان و رفـت وبرگشتهای متعدد میان مشاهدات و تحلیلهای نظری و به تبع آن، ایجاد تغییرات در شیوههای مشاهدة واقعیت و بعـداز آن، حصول اطمینان از رسیدن به حد اشباع، به مرحلۀ تحلیل نهایی و نگارش رسیدیم. مشاهدات شیوهمند، حـاکی ازاین بودند که مصاحبه شوندگان معمولاً دو تا چهار "خواستۀ نداشته" دارند که مهمترین آنها، خواستهای بـوده کـه رفـعآن بیشترین حد از "رضامندی و تثبیت و آرامش" را برای مصرفکننده به همراه داشته است. این خواسته ها، با توجه بـهنظام ترجیحات مصرفی اشخاص، اولینها محسوب میشوند. به این معنی که گام اول در پلکان "نظام ترجیحـات" آنهـامحسوب میشود. اگر درآمد شخص افزایش یابد، بیش از نیم آن را در گام اول پس انداز مـیکننـد و وقتـی بخواهنـد بـهمصرف اختصاص دهند، یکی از شکلهای اصلی آن، "افزایش کیفیتهای ناپیدا"ست. همچنین اگر درآمدهای شخص بـاکاهش روبه رو شود، دفاع از استانداردهای سبک مصرف، عکسالعمل رایج در بین مصاحبه شـوندگان بـوده اسـت. انگیـزةمصاحبه شوندگان برای پس انداز کردن، ایجاد احساس توانایی و تأمین خواستهها بوده است. آنهـا ایـن کـار را از طریـقایجاد تعهد درونی و الزام بیرونی و دور از دسترس نگه داشتن پول انجام میدهند. الگوی تصمیم گیری غالب برای شـیوةپس اندازکردن، الگوی "حذف از طریق جنبه ها" بوده اسـت و در ایـن میـان، اولویـت را بـه ویژگـیهـای تناسـب و نفـعمیدهند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 210.61 K

منطق پژوهش تطبیقی

غلامرضا غفاری

دوره 3، شماره 4 ، دی 1388، ، صفحه 76-92

چکیده

  این مقاله در پی بیان منطق یکی از مهمترین و پرکاربردترین روشهای پژوهشی در عرصـۀ علـوم اجتمـاعی کـلان اسـت کـه بـاپرسشهایی بزرگ سروکار دارد و واحدهای مشاهده و تحلیل خود را واحدهای میانی و کلان اختیار مـیکنـد. در آغـاز، بـا طـرحموضوع درصدد شرح اهمیت و جایگاه این روش برآمدهایم و بر این ایده تاکید کردهایم که علوم اجتماعی در پـی بررسـی ...  بیشتر این مقاله در پی بیان منطق یکی از مهمترین و پرکاربردترین روشهای پژوهشی در عرصـۀ علـوم اجتمـاعی کـلان اسـت کـه بـاپرسشهایی بزرگ سروکار دارد و واحدهای مشاهده و تحلیل خود را واحدهای میانی و کلان اختیار مـیکنـد. در آغـاز، بـا طـرحموضوع درصدد شرح اهمیت و جایگاه این روش برآمدهایم و بر این ایده تاکید کردهایم که علوم اجتماعی در پـی بررسـی تفـاوتدر بین کلها و ترتیبات اجتماعی است. دشوار است به تحلیلی در علوم اجتماعی بیاندیشیم که تطبیقی نباشـد. تحلیـل تطبیقـیبه معنای توصیف و تبیین مشابهت ها و تفاوتهای شرایط یا پیامدها در بین واحدهای اجتمـاعی بـزرگ مقیـاس ماننـد منـاطق،ملتها، جوامع و فرهنگهاست. گذار از نظریه های عمومی به نظریه هـای سـاختاری در حـوزة جامعـه شناسـی انقـلاب وتحـولاتاجتماعی توجه به روش و تحلیل تطبیقی را دو چندان ساخته است. گزینش واحدهای کلان و بزرگ در ایـن روش، ئکـه معمـولاًحجم محدودی دارند، مسئلۀ حجم واحدها یا نمونههای بررسی را به نکتهای اساسی و مهم بدل کرده است. بـه حـدی کـه گفتـهمیشود مطالعۀ تطبیقی کمی با موارد زیاد ) Nبزرگ( و مطالعۀ تطبیقی کیفی با موارد محدود ) Nکوچـک( سـروکار دارنـد. ایـننوع مطالعات ممکن است در قالب طرحهای پژوهشی شبیهترین و در عین حال متفاوتترین نظام با روشهـای توافـق و اخـتلافصورت گیرند. منطق پژوهش تطبیقی در درجۀ نخست بر این نکته تاکید دارد کـه اندیشـۀ مکـانیکی و سـادهانگارانـه بـه جهـاناجتماعی با ماهیت واقعیتهای این جهان سازگاری ندارد، زیرا الگوهای متفاوت توسعه و تحول مؤید الگوهای محتمل و تصـادفیاست تا الگوهای جبری و تعینگرای تاریخی - اجتماعی. این منطق بر پیکربندی و درک روابط زنجیرهای و واکنشـی در قالـب رویکـردمسیر وابسته برای تحلیلهای اجتماعی و تاریخی تأکید و این باور را دنبال میکند کـه آثـار و پیامـدهای بـزرگ را همیشـه نمـیتـوانبرحسب فرایندهای کوتاهمدت یا منحصر بهفرد، متوازن و پیشبین یپذیر تبیین کـرد، بلکـه سـیر تحـول را بایـد زنجیـرهای و احتمـالگرایانـهبررسی کرد و از نگاه تفریدی و انقطاعی پرهیز داشت.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 283.71 K

طرحهای تحقیق با روشهای ترکیبی: اصول پارادایمی و روشهای فنی

احمد محمدپور

دوره 4، شماره 2 ، تیر 1389، ، صفحه 81-107

چکیده

  در خلال چند دهه اخیر و بهویژه از سال 1990به بعد، بـه دنبـال افـول نسـبی پـارادایم اثبـاتی و گسـترش نسـبیرویکرد تفسیری و روششناسی کیفی مبتنی بـر آن، در خـلال دورهای کـه بـه دوره جنـگهـای پـارادایمی موسـوماست، برخی از محققان بـا هـدف رهـاکردن علـوم اجتمـاعی از تقابـلهـای سـنتی روشهـای کمـی و کیفـی، بـرایبازتعریف و مفهومدهی دوباره ...  بیشتر در خلال چند دهه اخیر و بهویژه از سال 1990به بعد، بـه دنبـال افـول نسـبی پـارادایم اثبـاتی و گسـترش نسـبیرویکرد تفسیری و روششناسی کیفی مبتنی بـر آن، در خـلال دورهای کـه بـه دوره جنـگهـای پـارادایمی موسـوماست، برخی از محققان بـا هـدف رهـاکردن علـوم اجتمـاعی از تقابـلهـای سـنتی روشهـای کمـی و کیفـی، بـرایبازتعریف و مفهومدهی دوباره به روش تحقیق اجتماعی تلاش کردند. با این تـلاشهـا روششناسـی متـأخری تحـتعنوان تحقیق با روش های ترکیبـی ابـداع شـد کـه ورای مجـادلات پـارادایمی سـنتی، بـر اصـول و منطـق رویکـردپراگماتیسم مبتنی است. این روش بعد از شیوههای کمـی و کیفـی بـه عنـوان جنـبش روششـناختی سـوم مطـرحشده است. تحقیق با روشهای ترکیبی عبارت است از استفاده همزمان یا متوالی از هر دو روش کمـی و کیفـی کـهضمن تلفیق هر دو روش، به ترکیب جدیدی ورای استفاده مستقل از هر یک از آنها دسـت یافتـه و در عـین حـالمنطق پارادایمی هر دو روش را نیز در نظر بگیرد.بر این اساس، مقاله حاضر درصدد است به مطالعه انواع طرحهای تحقیق با روشهای ترکیبـی بپـردازد. بـا توجـهبه دامنه، ابعاد و ویژگیه ای وسیع و پیچیده ایـن روششناسـی متـأخر، محتـوای مقالـه عمـدتاً بـر نـوع شناسـیطرحهای تحقیق کاربرد پذیر در تحقیقات ترکیبـی متمرکـز شـده اسـت. بنـابراین ابتـدا بـه بنیادهـای پـارادایمپراگماتیسم و مقایسه آن با سایر پارادایمهای مسلّط در علوم اجتماعی پرداخته مـیشـود، سـپس ابعـاد متفـاوتتحقیـق بـا روشهـای ترکیبـی و عناصـر کمـی و کیفـی آن مـورد توجـه قـرار مـیگیـرد. در نهایـت، طیفـی ازنوعشناسیهای متداول از طرحهـای ترکیبـی، معیارهـای نـوع شناسـی و نیـز اصـول و روشهـای فنـی برخـی ازمهمترین انواع آن معرفی میشوند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 378.89 K

زن کشاورز یا زن خانه‌دار: مطالعه‌ای درباب تحول نقش‌ها و هویت اجتماعی زنان روستایی

سهیلا علیرضانژاد

دوره 12، 1(ویژه جامعه شناسی روستایی) ، فروردین 1397، ، صفحه 82-104

چکیده

  مداخله‌های توسعه‌ای تغییرات‌ بسیاری در زندگی زنان روستایی پدید آورده است. پرسش این است که ابعاد این تغییرات چه تأثیری بر نقش و هویت زن روستایی داشته است. برای پاسخ به این پرسش، طرح پژوهش مردم‌نگارانه طراحی و در سه روستای گوهردان، رامه و کوه‌زر اجرا شد که ویژگی‌های اقلیمی متفاوتی دارند. داده‌ها با استفاده از مشاهده و مصاحبه فراهم ...  بیشتر مداخله‌های توسعه‌ای تغییرات‌ بسیاری در زندگی زنان روستایی پدید آورده است. پرسش این است که ابعاد این تغییرات چه تأثیری بر نقش و هویت زن روستایی داشته است. برای پاسخ به این پرسش، طرح پژوهش مردم‌نگارانه طراحی و در سه روستای گوهردان، رامه و کوه‌زر اجرا شد که ویژگی‌های اقلیمی متفاوتی دارند. داده‌ها با استفاده از مشاهده و مصاحبه فراهم شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که با تغییر نقش‌ها و انتظارات از نقش زنان روستایی، هویت آنان از زن کشاورز به زن خانه‌دار تغییر کرده است. زنان گوهردان و رامه با دسترسی به تحصیلات و اشتغال رسمی به‌دنبال تغییر وضعیت خود هستند. زنان در هر سه روستا ازدواج با مرد غیرکشاورز و ساکن شهر را راهی برای رهایی از موقعیت زن کشاورز تلقی می‌کنند و آیندة خود را به‌مثابة زن خانه‌دار ترسیم می‌کنند. زنان جوان‌تر ساکن هر سه روستا معمولاً به آموختن روش‌های سنتی مایل نیستند. در روستای کوه‌زر نقش-های سنتی زنان، ازقبیل پختن نان در خانه و بافتن فرش، منسوخ شده است. آنان نیز چون زنان گوهردان و رامه درپیِ استفاده از فناوری‌های نوین در خانه هستند. در این سه روستا، میزان نقش‌آفرینی زنان در سطح اجتماع محلی نیز کاهش یافته است. درک این زنان از زندگی زنان شهری با خانه‌داری، کاهش فعالیت‌های تولیدی، و ایفای وظایف خانگی همراه است که به تحول نقش و تغییر هویت این زنان انجامیده است.   

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 208.91 K

تبیین رفتارهای وندالیستی از دیدگاه نظریه‌های آنومی- فشار مطالعة دانشجویان دانشگاه مازندران

اکبر علیوردی نیا؛ محمود شارع‌پور؛ سحر رحمانی

دوره 7، شماره 4 ، دی 1392، ، صفحه 83-109

چکیده

  فشار ساختاری مرتن برای تبیین رفتارهای وندالیستی و نیز آزمون نظام‌دار این نظریه‌هاست. این پژوهش مبتنی بر روش پیمایشی است و جمعیت تحقیق را کلیة دانشجویان دختر و پسر دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 91 – 90 تشکیل می‌دهند. براساس نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب با حجم هر دانشکده 394 نفر تحت مطالعه قرار گرفتند. نتایج داده‌های توصیفی حاکی از ...  بیشتر فشار ساختاری مرتن برای تبیین رفتارهای وندالیستی و نیز آزمون نظام‌دار این نظریه‌هاست. این پژوهش مبتنی بر روش پیمایشی است و جمعیت تحقیق را کلیة دانشجویان دختر و پسر دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 91 – 90 تشکیل می‌دهند. براساس نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب با حجم هر دانشکده 394 نفر تحت مطالعه قرار گرفتند. نتایج داده‌های توصیفی حاکی از این است که میزان رفتارهای وندالیستی دانشجویان در سطح پایین است. علاوه‌براین، نتایج تحلیل رگرسیونی نشان داده است که رفتارهای وندالیستی تابعی مثبت از متغیرهای احساسات منفی و حذف محرک مثبت‌اند که ازمیان هشت متغیر مستقل، متغیر حذف محرک مثبت قوی‌ترین پیش‌بینی‌کنندة رفتارهای وندالیستی بوده است؛ درحالی‌که نظریة فشار ساختاری مرتن نتوانسته است وندالیسم را به‌مثابة نوعی از جرایم غیرسودجویانه تبیین و بررسی کند. نتایج تحقیق متغیر تصور دربارة محدودیت فرصت، مستخرج از نظریة ناکامی منزلتی کوهن، را در بعد وندالیسم درون‌دانشگاهی تأیید کرده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 349.84 K

تمایز نظریة اجتماعی و نظریة جامعهشناختی: راهحلی برای مشکل اسلامیسازی جامعهشناسی در ایران

حسن محدثی

دوره 5، شماره 4 ، دی 1390، ، صفحه 86-112

چکیده

  یکی از چالش‌های اصلی علوم اجتماعی و از جمله جامعه‌شناسی در ایران پس از انقلاب، تلقی علوم اجتماعی به‌مثابة بدنه‌ای از دانش حامل مفروضات و ارزش‌های ایدئولوژیک سکولار و غربی است. برخی به‌ دنبال تولید دانشی به نام "جامعه‌شناسی اسلامی" هستند و در این باب کوشش‌های متفرقه‌ای نیز صورت گرفته است که البته هنوز منجر به عرضة محصولی قابل ...  بیشتر یکی از چالش‌های اصلی علوم اجتماعی و از جمله جامعه‌شناسی در ایران پس از انقلاب، تلقی علوم اجتماعی به‌مثابة بدنه‌ای از دانش حامل مفروضات و ارزش‌های ایدئولوژیک سکولار و غربی است. برخی به‌ دنبال تولید دانشی به نام "جامعه‌شناسی اسلامی" هستند و در این باب کوشش‌های متفرقه‌ای نیز صورت گرفته است که البته هنوز منجر به عرضة محصولی قابل اعتنا نشده است. در مقابل این چالش، واکنش دیگر جامعه‌شناسان نفی و انکار این مدعا و انتظار ارائة جامعه‌شناسی بدیل توسط مدعیان بوده است. این مقاله با تمایز میان نظریة اجتماعی و نظریة جامعه‌شناختی راه‌حلی برای برون‌رفت از این چالش مطرح می‌سازد که دست‌کم می‌تواند به همدلی بیشتر این دو جریان موجود در جامعه‌شناسی بینجامد. مبنای این تمایز تفکیک نظریه‌های هنجارین یا تجویزی از نظریه‌های غیرهنجارین یا توصیفی است. برای تثبیت این تمایزگذاری نخست نگرش درباب جامعه (جامعه‌‌نگری یا جامعه‌بینی) از جامعه‌شناسی متمایز شده و خلط این دو با هم مورد نقد قرار گرفته است. در گام بعدی، تمایز میان نظریة اجتماعی و نظریة جامعه‌شناختی با توجه به چند ویژگی مطرح شده است:‌هنجارین یا غیرهنجارین بودن، برخورداری یا عدم برخورداری از گزاره‌های علمی، طراحی جامعة ایده‌آل یا عدم طراحی آن و صرفاً توصیف و تبیین جامعه، مبهم سخنسخن‌گفتن و کلی‌گویی یا دقیق و مشخص سخن گفتن. براساس این تمایز دو نوع فعالیت و تولید معرفتی، یعنی جامعه‌شناسی و نظریة اجتماعی، و نیز دو نوع چهرة دانشی از هم تفکیک می‌شوند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 513.19 K

متن فضایی زیارت امام رضا (ع)

مهدی سقایی؛ فرامرز نودهی؛ زهره جوانبخت قهفرخی؛ سید محمدباقر طباطبایی

دوره 6، 3-4 ، مهر 1391، ، صفحه 87-108

چکیده

  زیارت به‌عنوان یک فرآیند اجتماعی دیرپا که در بطن جوامع انسانی ریشه دارد، با مکان مقدس که مقصد سفرهای زیارتی است در ارتباط قرار دارد. حرم مطهر امام رضا (ع) از جمله مکان‌های مقدسی است که هرساله میلیون‌ها زائر برای زیارت به این مکان سفر می‌کنند. در مقصد این سفرهای زیارتی و با توجه به کنش مستقیم مابین زائران و مجاوران امام رضا (ع) در محدودۀ ...  بیشتر زیارت به‌عنوان یک فرآیند اجتماعی دیرپا که در بطن جوامع انسانی ریشه دارد، با مکان مقدس که مقصد سفرهای زیارتی است در ارتباط قرار دارد. حرم مطهر امام رضا (ع) از جمله مکان‌های مقدسی است که هرساله میلیون‌ها زائر برای زیارت به این مکان سفر می‌کنند. در مقصد این سفرهای زیارتی و با توجه به کنش مستقیم مابین زائران و مجاوران امام رضا (ع) در محدودۀ شهر و در شعاع مشخص متنی فضایی حاصل از زیارت تولید می‌شود. این مقاله با تأسی به نظر دیالکتیسین‌ها، بخصوص نظر هنری لوفور دربارۀ تولید فضا، به شناخت و مطالعۀ تولید متن فضایی زیارت امام رضا (ع) پرداخته و چگونگی تولید، خوانش، مختصات و ویژگی‌های این متن فضایی را مورد بررسی قرار می‌دهد. در نتیجۀ این تحقیق نظری و تحلیلی، متن فضایی زیارت امام رضا (ع) در چارچوب مدلی مفهومی در تطبیق با مدل لوفور توضیح داده شده و تقابل‌های دودویی و گونه‌شناسی موجود در متن فضایی زیارت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بر مبنای این بررسی‌ها پیش‌یابی‌های مرتبط با متن فضایی زیارت ارائه و این نتیجه حاصل شده است که متن فضایی زیارت امام رضا (ع) متنی فرهنگی است که تمامی عناصر آن در خدمت معرفت‌افزایی و تعمیق آگاهانۀ زائران و مجاوران از زیارت و متن زیارت است. بنابراین، لازم است در هنگام تصمیم‌گیری برای هر عنصر کلان یا خرد متن فضایی زیارت امام رضا (ع)، میزان تأثیر آن در موارد فوق سنجیده شود و این سنجش مورد ارزیابی و اولویت‌گذاری قرارگیرد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 764.18 K