محسن کیانی؛ فخرالسادات هاشمینسب
چکیده
عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملتهای مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص میدهد. در ایران به دلیل وجود ارزشهای دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملاً جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونهای که با شنیدن فوت یکی از ...
بیشتر
عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملتهای مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همۀ اقوام را به خود اختصاص میدهد. در ایران به دلیل وجود ارزشهای دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملاً جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونهای که با شنیدن فوت یکی از اقوام و آشنایان، بلافاصله بازماندگان به منزل متوفّا میروند و با آنها همدردی میکنند. این کار پیوندهای معنوی و خانوادگی را حفظ میکند و باعث ترویج همبستگی و همدلی میشود. متأسفانه بیماری همهگیر ویروس کرونا در سراسر جهان باعث ایجاد وضعیت نگرانکنندهای شده و تعداد بسیاری از مردم را تحت تأثیر قرار داده است. گستردگی شیوع ویروس جدید، مناسک مرگ و سوگواری را دگرگون کرده است و بر نحوۀ کنش افراد با پدیدۀ مرگ تأثیر گذاشته، به نحوی که غیر از اقوام نزدیک و اعضای خانواده کسی نمیتواند در مراسم شرکت کند. عدم اجازۀ برگزاری مراسم ترحیم و نبود دوستان و آشنایان جهت تسلی خاطر افراد داغدیده در تحمل غم و ناراحتی واردشده، پیامدها و شرایط دشواری در فرایند سوگ و برگزاری آیینها به وجود آورده است. این مقاله با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی به واکاوی تجارب زیستۀ افراد پرداخته است که به واسطۀ بیماری کووید 19 عزیز خود را از دست دادند و نتوانستهاند آیینها و مراحل سوگ را بهدرستی انجام دهند. مشارکت کنندگان 15 نفر بودند که با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبۀ عمیق با آنها انجام گرفته است. پنج مقولۀ اصلی از واکاوی دادهها استخراج شدند که عبارتند از: بیمارپرسی و عیادت در فضای معلق مجازی؛ مرگ بدون وداع؛ قرنطینه و احساس دوگانۀ ترس و اندوه؛ مجازی شدن سوگواری؛ به حاشیه رفتن مناسک و سنتها در خاکسپاری.